Een boekrecensie door Ton Bastings

OPRECHTE BEZORGDHEID VERSUS SNOEIHARDE KRITIEK

Betrokkenheid bij ons onderwijs kan Ad Maas niet worden ontzegd. Al meer dan 60 jaar schrijft de oud-leraar en onderwijsadviseur boeken en artikelen over ons (basis)onderwijs. In zijn nieuwste boek Beter Basisonderwijs, effectieve onderwijsverandering en onderwijskwaliteit maakt hij de balans op van de periode vanaf de Mammoetwet tot 2020. Vervolgens zet hij de lijnen uit voor de toekomst tot 2080.

Oude stempel?

Maas is niet de exponent van ‘vroeger was alles beter’. Integendeel! Onderzoek alles en behoud het goede, is zijn uitgangspunt. De positieve kanten van informatietechnologische ontwikkelingen in ons onderwijs worden breed omarmd. Maar tegelijkertijd is hij niet blind voor de negatieve neveneffecten van de onderwijsvernieuwingen van de laatste decennia. Maas komt tot een 12-delige conclusie, keurig verdeeld in 12 hoofdstukken. Je kunt die hoofdstukken ook zien als 12 colleges of lesblokken voor de lerarenopleiding. Alles komt aan bod, van vakkennis tot schoolbestuur. Door middel van een enquête, reflectie genoemd, kan elke docent of elk onderwijsteam haarscherp in beeld krijgen waar de verbeterpunten liggen. Dat vereist een kritische stellingname ten opzichte van het eigen functioneren. Hoewel het niet altijd even makkelijk is om met kritiek om te gaan, is kritiek wel van levensbelang voor het onderwijs. Een rector in het boekje van Maas verklaarde dat hij het meeste last had van zijn beste leraren. Kritische leraren zijn betrokken leraren en wellicht is daardoor (zelf)kritiek hét signaal voor verandering. Welke leraar met het onderwijshart op de juiste plaats kan het nog met zijn geweten verantwoorden dat een generatie kansloze burgers opgroeit die niet kan lezen, schrijven en rekenen? De constatering van Maas, dat sinds 1990 leraren met een grondige vakkennis en die goed les kunnen geven in ons onderwijslandschap verdachte figuren zijn geworden, is natuurlijk onverteerbaar.

Leesbaarheid

Beter Basisonderwijs is vlot geschreven en prettig leesbaar. De talrijke epigramachtige uitspraken maken dit boekwerkje somtijds hilarisch. De kernvraag blijft: hoe breng je een belangrijk onderwijsboek onder de aandacht van een breed publiek en dan met name onder de aandacht van leraren? Het vorige besproken boek, De verweesde school als leidraad, worstelde met hetzelfde probleem. Misschien heeft dit boekje wel de tijd mee om het tij te keren. Immers, vanuit de overheid garandeert men nu , na decennialang negatieve inspectierapporten, dat men volop gaat inzetten op de basisvaardigheden taal en rekenen. Wellicht zijn dan pleitbezorgers zoals Maas en Imelman geen roependen meer in de woestijn, maar broodnodige aanjagers. Laten we het slotadvies van Maas ter harte nemen ‘Einde klaaggedoe: doe iets en begin morgen’!

Dr. A.M.Bastings