Advies over Curriculum.nu: vervang de 21e-eeuwse vaardigheden!

De Wetenschappelijke Commissie adviseert over Curriculum.nu: vervang de 21e-eeuwse vaardigheden!

In het kader van de ontwikkeling van een nieuw curriculum heeft de Wetenschappelijke Curriculumcommissie de resultaten van een tweede verdiepende studie gepubliceerd. Minister Slob heeft het rapport, vergezeld van een begeleidende brief, aangeboden aan de Tweede Kamer.

In het rapport Samenhang in het curriculum doet de commissie onderzoek naar horizontale en verticale samenhang tussen vakgebieden en naar verschillende typen vaardigheden.

Horizontale samenhang betreft verbanden binnen en tussen vakgebieden; bij de verticale samenhang gaat het over een doorlopende leerlijn. Die doorlopende leerlijn blijft niet beperkt tot één sector van het onderwijs. Ook de mogelijkheden om door te stromen naar een andere onderwijssector komen daarbij aan bod.

Al in de inleiding noemt de commissie Samenhang (…) nu te vaak een ad-hoc-constructie die juist de oorzaak is van versnippering, overlap en overladenheid van het curriculum. Samenhang is geen tovermiddel en geen panacee voor overladenheid , … maar als er op een goede manier gebruik van gemaakt wordt, is het wel een belangrijk instrument om een goed curriculum te ontwerpen.

De commissie adviseert om meer eenheid aan te brengen in de organisatie van de vernieuwing van het curriculum. In Tussenadvies 3 adviseerde de commissie al om een samenhangende architectuur te hanteren bij het opstellen van de examenprogramma’s. Dat houdt in dat voor alle vakken dezelfde termen en dezelfde opzet gehanteerd worden. In de verdiepende studie adviseert de commissie nogmaals om gebruik te maken van een rationale. De rationale beschrijft waartoe het onderwijs dient en wat de onderwijsdoelen zijn.

Er moet onderscheid gemaakt worden tussen de horizontale en de verticale leerlijnen. Bij de horizontale leerlijn hebben de scholen ook ruimte om binnen een gegeven kader naar eigen inzicht het onderwijs in te vullen. De commissie is kritisch over een te vergaande integratie van vakken: De aanname dat geïntegreerd onderwijs motiverender is en leidt tot betere leeropbrengsten, wordt niet door onderzoek zonder meer bevestigd. Bij de ontwikkeling van de verticale leerlijnen moet meer aandacht besteed worden aan de mogelijkheden om door te stromen. Dat vergroot de kansengelijkheid voor diverse groepen van leerlingen.

Ten aanzien van de vaardigheden raadt de Wetenschappelijke Commissie aan de termen brede vaardigheden en 21e-eeuwse vaardigheden maar achterwege te laten. Dat is duidelijke taal! In zijn brief probeert minister Slob de brede vaardigheden nog van de ondergang te redden met de omschrijving Scherp het model “brede vaardigheden” aan naar dat is niet conform het advies van de Wetenschappelijke Commissie.

Dat betekent niet dat de commissie geen oog heeft voor vaardigheden. De commissie adviseert om eerst duidelijkheid te verschaffen over de definiëring van de vaardigheden en pas in een volgende fase te bekijken hoe die vaardigheden eventueel een plaats kunnen krijgen in een nieuw curriculum.

Er moet onderscheid gemaakt worden tussen vaardigheden (kunnen handelen, bijvoorbeeld het bespelen van een instrument of hoofdrekenen) en competenties (kunnen handelen met kennis van zaken in een specifieke context, bijvoorbeeld de taken van een verpleegkundige).

De commissie komt met een vervangende indeling: er zijn vakspecifieke vaardigheden (bijvoorbeeld het uitvoeren van een bepaalde proef bij scheikunde op basis van de juiste vakinhoudelijke kennis) en er zijn verbindende vaardigheden die vakoverstijgend zijn, zoals grammaticale concepten bij de talen (bijvoorbeeld het concept van de naamvallen bij Duits en de klassieke talen). De derde groep zijn de conditionele vaardigheden. Dit zijn meer algemene vaardigheden zoals plannen en kunnen samenwerken. Met deze conditionele vaardigheden kan een leerling met succes (en met plezier!) de lessen volgen. Tot slot voegt de commissie daar nog een categorie “dakloze” vaardigheden aan toe: sociale en culturele vaardigheden, geletterdheid in diverse vormen, digitale vaardigheden en burgerschap. De commissie vindt het belangrijk dat alle leerlingen les krijgen in digitale vaardigheden en burgerschap.

 

De commissie besteedt ook aandacht aan de praktische kant van de invoering van een nieuw curriculum. Om de invoering zo voorspoedig mogelijk te laten verlopen moeten er voldoende faciliteiten zijn. Leraren en ontwikkelaars moeten de professionele ruimte en voldoende tijd krijgen om goede keuzes te kunnen maken. De commissie merkt op dat er nog steeds geen concrete plannen zijn om leraren voldoende te faciliteren. Curriculumontwikkeling is geen vrijwilligerswerk maar een onderdeel van de professionele taken van de leraren. Dat betekent dat hier ook in de lerarenopleidingen en in de organisatie van de scholen aandacht aan besteed zal moeten worden.

 

BON vindt het belangrijk dat de inhoud van curricula bij de tijd is en regelmatig aangepast wordt aan veranderende eisen. Het is noodzakelijk een goede balans te behouden tussen vakinhoudelijke kennis en het gebruiken van die kennis via passende vaardigheden.

BON is positief over het advies de term 21e-eeuwse vaardigheden af te schaffen. De waarde van vaardigheden staat niet ter discussie maar wel het concept van losse vaardigheden zonder context. De commissie benadrukt dat de vaardigheden moeten bijdragen aan de samenhang binnen het curriculum. Dat is een belangrijke verbetering omdat er een verband aangebracht wordt tussen vaardigheden en vakinhoudelijke kennis, zowel binnen een vakgebied als ook op vakoverstijgend niveau. De conditionele en sociale vaardigheden bieden leerlingen instrumenten om van hun opleiding een succesvolle en aangename ervaring te maken. Studeren is niet altijd even gemakkelijk maar het levert wel waardevolle kennis en ervaringen op.

Het is nog onbekend wanneer dit rapport door de onderwijscommissies van de Tweede Kamer besproken zal worden. Ondertussen gaat de SLO wel door met het werven van leden voor vakvernieuwingscommissies. Het is onduidelijk of en op welke manier de adviezen van de Wetenschappelijke Commissie ter harte genomen worden door de SLO en door de leden van de vakvernieuwingscommissies. BON hoopt dat eerst goed kennis genomen zal worden van de adviezen van de Wetenschappelijke Commissie en dat de voortrazende trein van Curriculum.nu even stilgezet zal worden.