Boekrecensie: CRISIS ALS LOUTERINGSPROCES

(door Ton Bastings)

Verrassende plot in lerarenroman

De nieuwste Roman van Gerardo Soto Y Koelemeijer is een opvallend verschijnsel in onze literatuur. Dat begint al met de titel: Met iedere regendruppel huilt mijn mislukte leven in de natuur, een citaat uit het werk van Fernando Pessoa. Zelden zal men een titel van dergelijke lengte vinden in onze letteren. Dat overtreft Van oude mensen de dingen die voorbijgaan van Louis Couperus. Daarnaast kent deze lerarenroman ook nog eens een verrassende plot, iets wat we van veruit de meeste lerarenromans met hun voorspelbaar einde niet kunnen zeggen.

Koelemeijer heeft een zuivere lerarenroman geschreven. De protagonist is een leraar en de setting is het onderwijs en de school. Er is absoluut sprake van een karakterontwikkeling. De crisis waarin het hoofdpersonage verkeert, is voor een groot deel te wijten aan het onderwijs en de manier om daar uit te raken is rigoureus afstand te nemen van datzelfde ‘ziekmakend’ onderwijs.

Men kan de auteur plaatsen in het rijtje schrijvers van lerarenromans met onderwijservaring, zoals Bordewijk, Siebelink, Wiener, Anker en Offermans. Zij hebben bordkrijt aan hun vingers en kennen de sfeer van de lerarenkamer van binnenuit. Dit soort romans zijn interessant, omdat de grens tussen fictie en werkelijk vaak flinterdun is. Lezers die zelf voor de klas staan, zullen de klassensituaties die Koelemeijer beschrijft naadloos herkennen als levensecht. Hier is duidelijk een ervaringsdeskundige aan het woord en men kan zich afvragen of hier sprake is van dat nieuw fenomeen in onze letteren, de zogenaamde autofictie.

Het hoofdpersonage, wiskundedocent Pieter Heuvelburcht, is een prototype. Vrijgezel van middelbare leeftijd en flink aan de drank. In tegenstelling tot veel van zijn collega’s uit huidige lerarenromans, vergrijpt hij zich echter niet aan leerlingen. Maar net zoals al die andere protagonisten geeft ook Pieter Heuvelburcht de brui aan het leraarschap. Heuvelburcht is een traditionele leraar van voor de onderwijsvernieuwingen. Een academisch opgeleide leraar met vakkennis, passie en eruditie en ook iemand die de baas is in zijn klas. Uiteraard komt hij in conflict met zijn omgeving, de adepten van het nieuwe leren. En zo wordt ook deze roman het decor van de nieuwe schoolstrijd, een tijdsverschijnsel. Voordat Heuvelburcht het onderwijs vaarwel zegt, trakteert hij zijn collega’s en het management op een afscheidsspeech waarin hij de manco’s van het huidig onderwijs feilloos aan de kaak stelt. Een manifest dat opvallend veel gelijkenis vertoont met de uitgangspunten van Beter Onderwijs Nederland. Ook Lodewijk Wiener bediende zich in zijn romans van afscheidsspeeches om zo ongezouten zijn mening over de staat van het onderwijs te ventileren. We kunnen dit zien als een vorm van indirect engagement. Vertolkt het hoofdpersonage hier de mening van de auteur die immers ook leraar is?

Met iedere regendruppel……is een vlot geschreven en prettig leesbare roman waarin heel veel gebeurt. En de verrassende afloop? Daar mag de lezer zichzelf van vergewissen!

Dr. A.M. Bastings