Net op het moment dat ik met wat aantekeningen een stukje wil gaan schrijven over de overbodigheid van 40.000 (!) afgestuurde communicatie experts (waarvan 15.000 academisch) die Nederland sinds deze eeuw kent, moet ik mij alweer achter de oren krabben. Zijn ze niet juist heel hard nodig? Pareltjes van persverklaringen, reclameboodschappen en informatiepakketten moeten er wekelijks, wat zeg ik, dagelijks aan allerlei hongerige journalisten, consumenten en studenten worden gevoerd. We communiceren ons rot. Werk genoeg! Communicatie waarbij mijn achteloze onsamenhangende aantekeningen verbleken. Deze lees ik vandaag:
‘‘Als HvA willen wij borg staan voor kwaliteit van onderwijs en dat betekent dat ook de manier van toetsing onbesproken blijft’’.
Een tentamen fysiotherapie moet over omdat tweedejaars studenten het afnemen. Bovenstaande verklaring volgt. Hoe gaat dat in zijn werk? Zijn het soms tweedejaars die besluiten dat tweedejaars tentamens afnemen? Daar gaat toch iets aan vooraf? Het is toch de spreekwoordelijke roze olifant dat zoiets gebeurt en dat er doodleuk gezegd wordt: toetsing moet onbesproken blijven. Freudiaanse verspreking ja, onbesproken als in: geheim blijven. Maar ja, dat zeg je natuurlijk niet. Dat zou onverstandig zijn. Dat verantwoording afleggen op een wezenlijke manier als verschijnsel ergens in de tijd uit de mode is geraakt behoeft geen verdere toelichting. Tenzij u nog gelooft dat hogescholen het vooruit helpen van studenten, desnoods ten koste van zichzelf, voorop stellen en daar ook naar handelen. Die moeten mijn stukje dan maar met een korreltje zout nemen. Hooguit kun je stellen dat individuele docenten, managers en zelfs bestuurders vaak goede bedoelingen hebben. Dat is welgemeend. Het systeem drukt deze bedoelingen echter naar de achtergrond. Vorige week was er op dezelfde HvA een technische fout waardoor 1.200 eerstejaars studenten communicatie hun tentamen niet konden maken. 1200 koppies vol met ‘red bull’ en communicatiekennis! Ook hier werd alles meteen ‘opgelost’ met de belofte van een oplossing. Ik zou woest zijn als student! Ik las die woeste reacties van studenten, met al hun taalfouten en de tranen sprongen in mijn ogen. Ook bij het verhaal van een moeder die wanhoopt over de voortgang van de studie commerciële economie van haar zoon. Wanhoop is allang geen toestand meer van labiele persoonlijkheden en maatschappelijke pechvogels. Het is het gevoel geen ‘communicatie’, geen contact te hebben met de leraar, met de overheid, kortom met gezag. Geen wezenlijk onderdeel uit te maken van een omgeving. Zeker wanneer je die omgeving voor je gevoel zorgvuldig hebt uitgekozen is dit gebrek menselijk gezien erg belastend. Met streng gezag en minder bewegingsvrijheid onder meer motiverende omstandigheden hoeft dit niet zo te zijn. De Russisch/Amerikaanse filosoof Isaiah Berlin beschreef dit zelfs door naar het eerste te verwijzen als een situatie van onvrijheid, en het tweede als vrijheid. Beperkte mogelijkheden maakt je niet per definitie minder vrij. Niet begrepen en serieus genomen worden, wel.
“Iedereen is verantwoordelijk voor elkaars product.” wordt er tegen een eerstejaars student economie aan HvA gezegd. Hij moet met jongens samenwerken die de taal niet beheersen, in het hbo niets te zoeken hebben en hij probeert er maar het beste van te maken. Deze jongen wordt verantwoordelijk gemaakt voor de achterstand van de anderen. Met nog geen zee van communicatie kan hij dat in zijn latere leven weer goedpraten (met een studie economie zeker niet), laat staan maken. En iemand twitterde: ‘Hoe kan het zo zijn dat Medicijnen een numerus fixus heeft en dat de HvA bij Communicatie en Informatiewetenschappen 1200 eerstejaars toelaat?’ Wie het weet mag het zeggen. Misschien een deskundige?
Het systeem vertoont scheurtjes en het voordeel daarvan is dat die scheurtjes de onvolkomenheden van het hoger onderwijs aan het licht brengen. Mijn zorg is dat de door diezelfde hogescholen klaargestoomde communicatiedeskundigen zich na hun studie moegestreden als een kameleon zullen gedragen bij misstanden, onrecht, of simpelweg: onwaarheden. Want wat is nog echt en wat niet? Wat is recht en wat is krom? ‘Elke drol is een niet goed te plannen en onvermijdelijk gevolg van een heerlijk maaltijd’, nietwaar?
‘Iedereen verantwoordelijk
'Iedereen verantwoordelijk voor elkaars product'? Wat een absurd uitgangspunt voor het onderwijs. Wie moet leren is zelf verantwoordelijk voor zijn eigen prestaties. Als we steeds naar elkaar kunnen wijzen is dat een stevige rem op inzet en ijver. Zelfs in een economie werkt 'eigen verantwoordelijkheid' veel beter dan een leus als 'het volk' is voor elkaar verantwoordelijk. Hier zie je dus hoe een eenvoudige leus verregaande gevolgen kan hebben voor de resultaten in het onderwijs. Een ideologie waar geen ontsnappen aan mogelijk is?
Traditioneel onderwijs ging uit van eigen verantwoordelijkheid (uiteraard tot op zekere hoogte; we leven tenslotte niet op een eiland). Dat is bewezen een beter uitgangspunt voor het onderwijs want het moedigt leerlingen aan zich te onderscheiden en zich in te spannen. Als je als leerling steeds voor anderen moet zorgen, remt dat de eigen ontwikkelingen.
In zo’n uitgangspunt zie ik
In zo'n uitgangspunt zie ik echo van het marxistisch-leninistisch denken dat zoveel gezond verstand kapot heeft gemaakt. Lees Anne Applebaum 'Ijzeren gordijn' en je ontdekt waar veel van zulk gedachtengoed vandaan is gekomen.