Amsterdamse kleuters willen niet ingeloot worden, ze willen goed les!

Dit artikel draag ik op aan mijn zoontje van twee. Hij verdient het even om in het zonnetje gezet te worden. Hij kan het niet helpen dat zijn moeder -en vader- zonder oog voor de belangen van de gemeenschap voordringen, zichzelf juichend op straat voor schut zetten, zich ophouden met hun soort mensen, daar thuis mee verder borrelen, met precisie kwaliteitsrapporten uitpluizen, hoogopgeleid doen, doen zoals ze doen. Sorry. Maar wij zijn niet de enigen die zich zo gek gedragen in de ‘jungle waar je als ouder in terecht komt als het kind naar school moet’ (citaat directeur basisschool Amsterdam). De andere papa’s en mama’s bij wie hij straks onder politie escorte en strikte ‘OSM’ voorwaarden een verjaarspartijtje mag vieren na school zijn ook zo. Wel zo fijn. ‘Als hoogopgeleide stadsbewoners blijven wij immers graag de architect over ons eigen leven’ (Aleid Truijens in de VK 14 januari jl.) Nou, reken maar van yes!

Wat is er aan de hand? In Amsterdam wordt op veel basisscholen geloot omdat er teveel aanmeldingen zijn. Het gaat dan om populaire, goed scorende scholen zoals de Theo Thijssenschool, de Burcht en nog een aantal. Dit jaar zijn er 500 kleuters uitgeloot. Deze kinderen (en waarschijnlijk hun broertjes en zusjes) kunnen dus niet naar de school van hun eerste (tweede of derde) keuze. Dat leidt tot allerlei taferelen, van juichende ouders op straat tot het oprichten van een Facebookpagina (‘Geen basisschool in Amsterdam’) voor gedupeerden. Het vermakelijke beeld van de bakfietsende ouder dat er overal bijgesleept wordt, is natuurlijk niet geheel uit de lucht gegrepen en heus wel geestig. Minder geestig is de beschuldigende toon van schooldirecteuren, gemeentelijke bestuurders (met uitzondering van gemeenteraadslid Toonk van de VVD: ‘geef populaire scholen de ruimte’) en de zojuist aangehaalde Volkskrant columniste Aleid Truijens. Daadwerkelijke problemen worden verhuld met allerlei irrationeel en hoogoplopend commentaar op het gedrag en de bedoelingen van welwillende ouders. Zij lopen echter rond met gevoelens variërend van teleurstelling tot boosheid. Terecht?

Ruim 80% van de kinderen vindt wel een school naar keuze. En zoveel slechter zijn die andere scholen toch niet? Ja en nee. Er zijn zeker scholen die (hoewel een stuk verder fietsen) goed genoeg zijn om het kind een bepaald niveau te bieden maar toch kampen met minder aanmeldingen. De mogelijkheden voor die scholen om aan populariteit te winnen moeten meer worden benut lijkt mij. Lofuitingen van Amsterdamse bestuurders (met name PvdA) in de landelijke pers over minder populaire en hoog scorende scholen waar ‘briljant‘ onderwijs zou worden gegeven waren immers niet van de lucht. Ik zou zeggen: werk aan de winkel! Maar deze positieve en bagatelliserende benadering van het probleem rechtvaardigt nog niet de ingrijpende maatregelen (o.a. centrale aanmelding vanaf 2014, verplichte samenwerking van scholen met de gemeente) die de onderwijsvrijheid zullen inperken, zeker gezien de te slechte kwaliteit van het onderwijs over de hele linie. En dat niet alleen. Aangenomen dat die kwaliteitsverschillen er inderdaad zijn is het nogal wat om ouders ‘claimgedrag’ (o.a. Han Elbers van het Breed Bestuurlijk Overleg) te verwijten, teneinde de onzalige plannen door te drukken. Over dat laatste is hopelijk het laatste woord nog niet gezegd. Bestuurlijke onvoorzichtigheid of falen is tot daar aan toe, maar bestuurlijk pesten ontwricht, verdeelt en corrumpeert.

Columnisten, politici, bestuurders en deskundigen (voornamelijk uit PvdA kringen, helaas, bij veel partijen was het weer stil) verdrongen zich rondom het onderwerp. Elitaire ouders. Die kunnen wij wel hebben!  Truijens: ‘We (de  ouders dus) gaan vaak te veel op ons gevoel af.’ Het gevoelsargument dat overal in doorklinkt vind ik dé dooddoener in de discussie, in elke discussie. Je kan immers nooit bewijzen dat je niet op je gevoel afgaat, je hebt zelfs alle schijn tegen. En bied je wel bewijs aan dan wordt tot grote vreugde van de provocateur (want meer is het niet) de politiek correcte rode loper uitgerold. ‘’Ah! dus je wilt je kind niet op een gemengde school, is dat het? Je discrimineert!”.  Ik vraag me af, wat is er mis met meer kansen creëren voor je kind? De norm wordt al steeds meer van bovenaf opgelegd (in tegenstelling tot de tijd dat de leraar de norm was) en daarmee tot gemiddeld teruggebracht. Moeten wij ouders daar vrijwillig aan mee doen, ons laten meeslepen in de ene onderwijsvernieuwing na de ander? Dat de overheid elk kind dezelfde kansen wil bieden is onbetwistbaar de juiste weg. No questions asked. Om dat feitelijk te realiseren moet je echter niet ten koste van (relatief) goede scholen een kunstmatig landelijk gemiddelde nastreven. Goed scorende scholen moeten ruimte krijgen, slechte scholen moeten aangepakt worden, zo simpel is het.

Als je verder ‘voelt’ dan je neus lang is zie je bovendien dat het basisonderwijs over de hele linie niet al te best is, het kan en moét veel beter. ‘Populaire’ scholen zijn een logische reactie op niet al te goede scholen, zogezegd. En laat dat nou niet alleen mijn gevoel zijn, maar van heel veel mensen. Van al onze leden bijvoorbeeld, van ouders, kinderen (‘we willen weer les!’), PABO studenten (‘wij weten niet meer wat we aan de volgende generatie moeten overdragen’), onderwijzers (‘te veel belastende taken naast het lesgeven’) en docenten hoger onderwijs (‘overgeleverd aan managers’).* En juist diegenen die zich de kritiek moeten aantrekken ontbreekt het mijns inziens aan politieke wil en moed om op de juiste knoppen te drukken. Zolang er nog vooral verdiend wordt aan het verval van het onderwijs en de woorden ‘toekomst’ en ‘visie’ het vooral goed doen in een flitsende powerpoint presentatie zal er niets veranderen. En ja, er zijn ontzettend veel goede en gemotiveerde leerkrachten en scholen, maar die zijn er ondanks de ontwikkelingen van de laatste decennia. Niet dankzij.

Gevoel en ratio gaan vaak wonderbaarlijk goed samen. Ook langs de meetlat van de ratio zijn de sentimenten van ouders terecht. De belangrijkste vraag in concreto is natuurlijk, is de school met de hoogste gemiddelde eindscore voor de cito toets ook de beste school voormijn kind? Stel: Het gemiddelde inkomen in Nederland is hoger dan in België. Wordt mijn inkomen hoger als ik vanuit België in Nederland ga wonen? Iedereen voelt op zijn klompen aan dat deze redenering niet klopt. Maar waarom denken (en voelen) ouders dan dat hun kind een hogere cito score zal halen als het op een school zit met gemiddeld een iets hogere score? De cito score op zichzelf is niet heilig. Een gemiddelde score zegt statistisch nog niet zo veel. Minstens zo belangrijk is de mate van spreiding. Bij een kleine spreiding zou je kunnen zeggen dat de school er in slaagt alle kinderen op vrijwel hetzelfde niveau te brengen. Heeft een school een grote spreiding in de toetsresultaten dan slaagt de school er in de uitblinkers tot hun recht te laten komen. Daar staat dan tegenover dat de achterblijvers ook echt achterblijven. Ideaal zou zijn een scheve verdeling die aan de onderkant vrij steil verloopt (kinderen halen tenminste een minimum niveau), maar met aan de bovenkant een lange uitloper. Het kan best zijn dat de school met die ideale scheve verdeling gemiddeld toch iets lager scoort. Maar dan nog blijven onzekere factoren voor ouders een rol spelen. Blijft mijn kind niet achter bij de anderen (in het geval van een grote spreiding)? Voelt het zich thuis, veilig en gewaardeerd? Een school met én een hoge cito score en weinig spreiding heeft dan simpelweg de voorkeur. Een basisschool met vrijwel alleen maar leerlingen met een taalachterstand kan een fantastische inhaalslag maken (wat goed is voor die kinderen), maar toch lager eindigen dan scholen met alleen maar kinderen met academisch gevormde ouders. Pogingen om scholen die deze inhaalslag maken op de kaart te zetten (en leraren speciaal te belonen) dragen in absolute zin niet bij aan de verhoging van de kwaliteit van het onderwijs maar beantwoorden aan een behoefte kinderen met een achterstand op een hoger niveau te tillen. Dat is heel wat anders dan wat de ouders voorstaan die hun kind later naar de universiteit willen kunnen sturen.

Daarover gesproken, het voortgezet onderwijs in Amsterdam heeft ook een enorm kwaliteitsprobleem. Dat is terug te vinden in het scholenonderzoek van Elsevier en op de website van Stichting Vrije Schoolkeuze Amsterdam. Ook in het voortgezet onderwijs is het loten een doorn in het oog. De gemeente wéét dat er meer kinderen bijkomen tot zeker 2030, weet dat ouders het beu zijn en komen toch steeds met schijnoplossingen Ja, ook anders en eerlijker loten leidt slechts tot een andere verdeling van narigheid. Alsof er zoiets als ‘eerlijk’ loten bestaat trouwens.

Het is en blijft onaanvaardbaar dat de hele schoolloopbaan van een kind, dus het basis- én voortgezet onderwijs afhangt van Guus Geluk. De ‘jungle’, het oerwoud waar je als ouder in terecht komt, moet met hulp van slimme tuinmannen door de overheid en de gemeente gekapt worden. Door verbetering van het onderwijs op de PABO’s, door het uitbreiden van scholen (investeren!), en door het langzaamaan afschaffen van het loten. Als de bomen en de paden er weer mooi bij liggen zul je zien hoe vrolijk de bakfietsen, scooters, auto’s, driewielers, skateboards en kinderwagens zich verdringen voor een gezamenlijke borrel op het schoolplein. Dat voél ik gewoon.

*Een aantal citaten uit de vele verhalen over de afgelopen jaren zijn te vinden op onze website (www.beteronderwijsnederland.nl)