Duurzaamheidseducatie

*Uitspraken rekenen-blogs*

____________________________________________________________________________

Onderwijs over duurzaamheid dient in te houden:

1. Aandacht voor zaken als: overbevolking, ons consumptiepatroon. Minder wegwerpmaatschappij, minder verpakking, lager electriciteitsverbruik, verwarming lager/uit en een trui aan, minder verkeer, minder transport.
2. Goede natuur- , scheikunde- en biologielessen, waar voldoende kennis overgedragen wordt. Hard nodig in de strijd tegen de vele  misvattingen t.a.v. milieuvraagstukken.

Maar de onderwijsvernieuwers zien dat toch heel anders: punt 1 is niet aan de orde, punt 2 is zelfs schadelijk; duurzaamheidseducatie is een heel complexe aangelegenheid. Talloze zwaar gesubsidieerde instanties, van OESO tot VN, van Curriculum.nu tot Koninklijke huizen, storten zich op deze ‘ingewikkelde materie’.

__________________________________________________________

Trefwoorden

Duurzaamheidscompetenties – Duurzaamheidscoach – Duurzaam leiderschap – Duurzaamheidscoördinator – Duurzaamheidsambassadeur– Duurzaamste mbo-docent – Duurzaam talent – Duurzame PABO – Stichting Duurzaam Leren – Keurmerk Duurzaam Hoger Onderwijs – Keurmerk Eco-schools – Expertisecentrum voor Duurzaam opvoeden en ontwikkelen (DuOO) – Project Duurzaam VO – Duurzaam rekenen – Duurzaam Onderwijs Coalitie (DOC) – Kernleerplan Leren voor Duurzame Ontwikkeling – Platform Duurzaam Onderwijs (PLADO) – Stichting Duurzame Scholen – Platform Duurzaam Mbo – Netwerk Duurzaam MBO – Groene Generatie NL – Leren voor Duurzame Ontwikkeling van Agentschap NL (LvDO) – Missing Chapter Foundation – Groene Intelligentie – Ecologische intelligentie – Ecologisch denken –  UN-Competences for educators in education for sustainable development (UNECE 2011) – UN Sustainable Development  Goals (SDG’s) – Leerkachtcompetenties Duurzaamheid – The Time is Now Foundation – International Environmental and Scientific Project Olympiad (INESPO) – Auditing Instrument for Sustainability in Higher Education (AISHE) – Primary Sustainable Education (PRISE) – Cradle to Cradle – Utrecht Sustainability Institute (USI) – Eco-school – People, Planet, Profit

__________________________________________________________

“We hebben één gezamenlijk doel: ons inzetten voor het milieu.”
Sjoerd Slagter (Voorzitter VO-raad, tijdens de derde kerosine-slurpende internationale milieuolympiade INESPO te Utrecht waar 250 scholieren uit 37 verschillende landen aan deelnamen)

”Samen met de stichting van Prinses Laurentien ‘The Missing Chapter Foundation’ werkt NTO-Effekt aan een project waarin kinderen van scholen samenwerken met bedrijven om gezamenlijk oplossingen te bedenken en uit te werken voor duurzaamheidsvraagstukken.”
NTO-Effekt (Organisatie voor schoolontwikkeling)

“Missing Chapter Foundation gaat een alliantie aan met Unicef. De samenwerking moet leiden tot de instelling van een raad van kinderen binnen grote bedrijven. Zo’n raad van kinderen moet de raad van bestuur van deze grote bedrijven van ideeën voorzien.”
Prinses Laurentien van Oranje

“De Raad van Kinderen van TUI Nederland op onderzoeksreis over duurzaam toerisme naar Turkije. De 15 kinderen van de Montessorischool Leidschenveen verbleven samen met hun begeleiders vier dagen in Aqua Fantasy, een hotel gecertificeerd met het duurzaamheidslabel Travelife. In groepsverband bespraken de kinderen wat de spelers in de reisketen kunnen doen om vakanties te verduurzamen.”
Te lezen op de website van ‘Missing Chapter Foundation’, een stichting opgericht door Prinses Laurentien van Oranje

“Het leren omgaan met de schaarste aan middelen en ruimte is een opdracht die we nu met onze kinderen kunnen en moeten oplossen. Als vanzelfsprekend zullen zij in dialoog met hun omgeving de benodigde kennis en informatie opdoen om een zinvolle, duurzame bijdrage te leveren aan de samenleving en waarde toe te voegen aan hun omgeving. Dit vraagt om een leerkracht die weet wat er toe doet in deze 21ste eeuw. Een zelfbewuste professional die, binnen kaders, zelf onderwijs kan maken, afgestemd op de talenten van kinderen. Geen onderwijs vanuit een blauwdruk, maar ontstaan vanuit hart en ziel.”
Tijn Nuyens (NTO-Effekt, Organisatie voor schoolontwikkeling)

“Duurzaam opvoeden en ontwikkelen is een benadering die inzichten en strategieën hanteert op basis van ecologische inzichten en hoge waarden en intenties, waardoor de kwaliteit van de interacties kan worden verhoogd ten gunste van ontwikkelingen die de mens en de mensheid bestemd maken om langer te bestaan.”
Marcel van Herpen, Projectleider bij Expertisecentrum DuOO (Duurzaam Opvoeden en Ontwikkelen) van Fontys PABO

“Er is gewone en slechte stikstof. Veel kinderen hebben astma. Zij hebben veel last van de slechte stikstof.”
Uit ‘Nieuwsbegrip’, lesmateriaal van de CED-Groep bestemd voor basisscholen

_______________________________________________________________

Curriculum.nu

De overheid heeft aan “The Time is Now Foundation” gevraagd om adviezen uit te brengen ten behoeve van Curriculum.nu.

De resultaten zijn te lezen in *Time is now for sustainable education*.

“The Time is Now Foundation ziet in de Curriculum herziening momentum om duurzaamheidseducatie versneld te implementeren”.

De 5 leden van de kerngroep bestaan uit:

• Een kamerlid voor de Partij voor de Dieren
• Een leerling
• De Directeur van de Cooperatie Leren voor Morgen
• Een partner van Darel Education energie-transitie
• Een docent

De raad van advies van de ‘Time is Now Foundation’ heeft als enig lid Arjen Wals, Hoogleraar Transformatief Leren voor Sociaal-ecologische Duurzaamheid.

De adviezen/bevindingen:

• De Time is Now Foundation ziet de ‘UN Sustainable Development Goals’ als een uitstekend raamwerk voor duurzaamheids educatie.
• Leerlingen moeten leren omgaan met meerduidigheid, complexiteit en onzekerheid
• Feitenkennis wordt minder belangrijk en veroudert snel
• Identiteitsvorming: Wat is mijn rol in de wereld?
• Het actief betrekken van leerlingen bij het vinden van antwoorden op urgente vraagstukken m.b.t. duurzaamheid/ klimaat
• Het leren vanuit de natuurlijke nieuwsgierigheid van kinderen moet centraal komen te staan
• Er heerst een gevoel dat men het gesprek met de leerling is ‘kwijtgeraakt’
• Bied meer variabiliteit aan om de leerling de mogelijkheid te bieden uit te vinden waar hun interesses, talenten en passies liggen
• Het zelf leren hoe je onderzoek moet doen en hoe gedegen onderzoek er uit ziet zijn essentiële vaardigheden die kunnen prevaleren boven specifieke kennis. De lesstof dient als ondersteuning voor praktische opdrachten

 

Uit: *Time is now Foundation, Feedback op tussenprodukt Curriculum.nu Rekenen en Wiskunde*

• Bij rekenen en wiskunde zou gewerkt moeten worden aan uitdagingen van deze tijd, dus weg met de rode en de witte ballen en op naar de ‘real life problems’.
• Het zeker weten en het daadwerkelijk kunnen doorgronden van een probleem is DE grote opdracht voor rekenen en wiskunde.
• Een aantal grote opdrachten waarvan we ze graag zouden zien dat ze worden opgenomen in curriculum.nu zijn: data mining, feiten extraheren, kwantitatief doorgronden en het managen van onzekerheden. Dat laatste is bijvoorbeeld van wezenlijk belang voor duurzaamheidsvraagstukken omdat deze van nature een grote mate van onzekerheid met zich meebrengen. De statistiek is het enige vakgebied die een oplossing biedt voor het omgaan met deze onzekerheden.

_______________________________________________________________________

Leerkrachtcompetenties Duurzaamheid

“Vanuit UNECE, een commissie van de Verenigde Naties, is een set duurzaamheidscompetenties vastgesteld voor alle opleiders. Een commissie van deskundigen en wetenschappers hebben samen met zorg deze set ontwikkeld”.

De ‘Leerkrachtcompetenties Duurzaamheid’:

• Je begrijpt dat de samenleving zich onduurzaam heeft ontwikkeld
• Je begrijpt dat het nodig is om het onderwijssysteem te veranderen om duurzaam leren mogelijk te maken
• Je kent het belang van een onderzoekende houding om te leren vanuit het verleden, kritisch en creatief te zijn in het heden en met vertrouwen de toekomst te plannen
• Je begrijpt de waarde van het betrekken van de leerlingen bij levensechte situaties en biedt hen hierin handelingsperspectief
• Je maakt gebruik van creatieve werkvormen om leerlingen uit te dagen buiten de reguliere kaders te denken
• Je bent je bewust van jouw culturele identiteit en staat open voor die van anderen
• Je integreert informatie en standpunten uit verschillende werkvelden en culturen in je werk
• Je biedt ruimte voor de eigenheid van iedere leerling
• Je houdt rekening met de verschillende leerstijlen
• etc.

“De competenties sluiten goed aan bij de verschillende didactieken zoals het multiperspectivisch kijken, het realistisch rekenen, het ontdekkend leren ofwel iedere didactiek die het ontdekkende en onderzoekende kind centraal stelt”.

“Duurzame PABO maakt zich hard voor brede implementatie van deze competenties in het primair onderwijs en op de PABO’s.”

______________________________________________

Hoogleraren Duurzaamheid

 

Frank de Jong (Lector ‘Competentieontwikkeling’ aan de Stoas Hogeschool’; Lector Leren en Innoveren aan Aeres Hogeschool Wageningen; Bijzonder hoogleraar ‘Responsief leren en kennis construeren’ aan de Open Universiteit)

Meer beweringen van Frank de Jong zijn te vinden in *Uitspraken HBO* (voor wie er wijs uit wordt).

Men zou denken dat iemand die in het verleden zo zwaar ingezet heeft op Competentiegericht onderwijs, inmiddels zijn wetenschappelijke geloofwaardigheid kwijt is. Maar zo werkt dat niet in de onderwijskunde. Deze maand is hij tot hoogleraar benoemd aan de Open Universiteit. “De reden om deze bijzondere leerstoel in te stellen is het gemis aan didactische modellen en tools voor docenten,
leerlingen en studenten die het ecologisch leren denken bevorderen.”

[Kritisch leren denken is niet genoeg]

• ‘Duurzaam leren denken’ komt in de onderwijswereld en de lerarenopleidingen nog maar weinig aan bod. Vaak concentreert men zich op onderwijsinhoud en minder op een andere didactiek die ‘leren denken voor een duurzame toekomst’ bevordert.
• Ik pleit voor ecologisch denken. Ecologie is natuurlijk ook onze multiculturele samenleving. Het gaat over de diversiteit waar we mee te maken hebben.
• Toen dit voorjaar de scholierenstakingen begonnen, reageerden de ministers Slob en Wiebes met: ‘dat moeten ze maar in hun vrije tijd doen’ en ‘de beste klimaatbijdrage is gewoon naar school gaan.’ Dat is om twee redenen ongelukkig: maatschappelijk engagement staat niet los van school, en op school leren de kinderen niet de denkvaardigheden die nodig zijn om de klimaatcrisis op te lossen.
• Er worden op school toch voornamelijk losse feiten aangeleerd. Je leert in ‘als-dan’-redeneringen denken. Je leert in het onderwijs niet verder dan je neus lang is te kijken.
• Kritisch leren denken. Wat is dat nou? Als je het heel plat zegt komt dat neer op een evaluatie van of iets waar is of niet, of iets krom of recht is. Als je een generatie wilt opleiden die aan complexe vraagstukken kan werken, is dat niet genoeg.
• Huidige vraagstukken kun je niet oplossen met een eenzelfde wijze van denken die ze ook veroorzaakt, zei Einstein al. Daarom is het noodzakelijk dat het onderwijs mensen anders, meer ecologisch leert te denken.
• Er is ‘responsief leren’ nodig, en dat vraagt een ‘kennisconstruerende didactiek’. Het doel is niet alleen dat jij er wijzer van wordt, maar je omgeving ook. Dat betekent dat je met reële zaken bezig bent die er toe doen, maar ook dat studenten aan hun eigen ideeën en theorieën werken.
• Mijn kennisconstruerende didactiek gaat in tegen de oude cognitieve en leerpsychologische wetenschap die zegt dat informatie in stukjes moet worden opgeknipt, en dat kennis in je hoofd ontstaat. Je hoeft niet alles te vereenvoudigen tot hapklare brokjes. Je kunt gewoon de complexiteit intact houden.

 

Dr. Herman Wijffels (Hoogleraar ‘Duurzaamheid en Maatschappelijke Verandering’ te Utrecht en Associate Professor bij het Utrecht Sustainability Institute)

Wijffels werd in 2010 door Trouw gekozen als de invloedrijkste duurzame Nederlander. Hij is lid van de Wisdom Council van het Center for Human Emergence, waar men uitgaat van Spiral Dynamics, Chaordic Design, Holacracy en Integral Theory (Integral Theory beschrijft de werkelijkheid in vijf elementen: kwadranten, niveaus, lijnen, staten en types). Hij is vice-voorzitter van het spirituele NatuurCollege van Prinses Irene. Hij schreef het voorwoord van het boek ‘Evolutionair leiderschap’ van Peter Merry, waarin chakra’s behandeld worden die ons aansluiten op het universum en waarin we lezen dat woorden en gedachten de structuur van water kunnen veranderen. Samen met Marja de Vries verzorgde Wijffels de lezingen voor het seminar van Gaia Sira: ‘Komen duurzaamheid en spiritualiteit samen in systeemverandering?’. Gaia Sira is een integraal duurzaamheidsplatform en -kenniscentrum dat uitgaat van een diepgaande systeemverandering rondom het chaospunt, waar ofwel het systeem in elkaar stort of op een hoger plan verder gaat: ons bewustzijn bepaalt welke het zal worden.

In 2013 werd Wijffels genomineerd voor de Meester Kackadorisprijs van de Vereniging tegen Kwakzalverij.

• Newton ging uit van stationaire natuurkunde, gericht op deeltjes. Vanuit de kwantumfysica komen we op een dynamisch-fysische manier van kijken. Door de kwantumfysica is er een nieuw wereldbeeld ontstaan. Duurzaamheid wordt dan het streven naar een hogere kwaliteit van relaties. Het gaat om integratie, samenhang en interdependentie.
• Het leven is een voortdurend proces van ontwikkeling. Dit is geen lineair proces maar een spiraalvormig proces, zodat we telkens langs hetzelfde punt komen, maar dan op een hoger niveau van bewustzijn. Nieuwe mogelijkheden ontspruiten uit het veld van bewustzijn wanneer we eraan toe zijn.
• We komen bij een steeds hoger niveau van bewustzijn; dat is tevens de drijvende kracht, die ons naar weer een volgende stap brengt. In het proces verliezen we soms inzichten die ook waardevol waren, terwijl er op andere vlakken ontwikkeling plaatsvindt. Soms krijg je verabsolutering en dan schieten we door. Aan de Universiteit van Utrecht hanteert men een kwadrantenstelsel, waarin bij verabsolutering het geheel uit evenwicht raakt.
• Aan de hand van een model van de Amerikaanse filosoof Ken Wilber zet ik uiteen wat nodig is om mensen en organisaties af te stemmen op (de evolutionaire ontwikkeling van) het universum. Dit model veronderstelt dat ‘alles’ in vier kwadranten is te vatten: Individueel, Collectief, Innerlijk (de werkelijkheid die je niet direct kunt zien of meten), en Uiterlijk (de tastbare en meetbare wereld). Deze kwadranten werken voortdurend op elkaar in en het universum evolueert rondom deze vier kwadranten.
• Omdat (de evolutie van) het universum ondermeer via het individu tot uitdrukking komt, is verdieping in en ontdekking van de ‘persoonlijk innerlijke ruimte’ de aangewezen weg om het contact te herstellen met ‘de stroom van het leven’, ofwel de evolutie. Dat kan bijvoorbeeld met behulp van meditatie. Door innerlijke verdieping groeit het diepere besef dat alles en iedereen met elkaar is verbonden. Wij zijn allen één, want uit dezelfde universele bron ontsproten. Hierdoor kunnen relaties met anderen worden aangegaan waarbij een ruimte en sfeer wordt gecreëerd waarbinnen iedereen ‘vrij en heel’ kan zijn en creativiteit vrij kan stromen.
• Economische groei hoeft niet stopgezet te worden voor duurzaamheid. Duurzaamheid gaat over de kwaliteit van verbindingen tussen delen van systemen, zowel ecologisch als sociaal.
• Ik heb vandaag afscheid genomen van het personeel van de SER. We waren bij elkaar met een 120 medewerkers en tijdens de dag hebben we eigenlijk overwegend oefeningen gedaan in het in dezelfde trilling komen.

________________________________________________________________

Adviesbureau’s 

 

Guus Geisen (Eigenaar van onderwijsadviesbureau IRISZ)

Guus Geisen werkt samen met prinses Laurentien van Oranje en de ‘Missing Chapter Foundation’. Hij is bestuurslid bij ‘Duurzaam Leren’.

[IRISZ] [Autopoiesis: perspectief op duurzaam betekenisvol onderwijs]

• Het eco-sociaal educatief systeem van de 21^ste eeuw is gebaseerd op de essentie van een levend systeem: zelf-organisatie, diversiteit en onderlinge afhankelijkheid.
• Het curriculum staat niet meer als doel centraal maar als middel. De leerkracht geeft instructie over de vorm van het leerproces en niet meer over de inhoud van de leerstof.
• Een duurzaam schoolgebouw is ontworpen met een levend systeem als voorbeeld. Het genereert energie, ademt en verwerkt CO2 tot zuurstof en zuivert water.
• Kinderen leren al op jonge leeftijd cyclisch te denken in plaats van lineair. Ze passen dat toe op echte, betekenisvolle duurzaamheidsvraagstukken van bedrijven. En ze komen met verrassende en bruikbare gedachten.

 

Het Natuurcollege

Het Natuurcollege van Prinses Irene organiseert jaarlijks de ‘Annural Retreat’ voor topbestuurders: een kerosine-slurpende, CO2-uitstotende retraite in Zuid-Afrika waar ze in de prachtige natuur hun leiderschap ontwikkelen naar een duurzame toekomst.

Marc Veldhoven, bestuursvoorzitter van ROC De Leijgraaf, over deze retraite:
“Onze opdracht? Eén vraag beantwoorden: Wie ben ik en wat is mijn werk? Het is de moeite waard om van gedachten te wisselen over de psychologische opbrengsten van diepe natuurervaringen, het ontdekken van nieuwe bronnen in jezelf en het gebruiken van deze bronnen in je persoonlijke en professionele leven.”

Prinses Irene (Oprichter van het NatuurCollege, dat tot doel heeft een duurzame samenleving te bevorderen door de verbinding tussen hoofd, hart en ziel te hervinden om zo de verwantschap met al het leven te ervaren.)

Het NatuurCollege heeft het programma ‘Natuurwijs’ ontwikkeld om kinderen op school weer in contact te brengen met de natuur.

• NatuurWijs richt zich op kennis, bezieling en beleving: de natuur ervaren met je hoofd, hart en handen.
• Duurzame economische groei kan niet meer los gezien worden van de persoonlijke groei. Het uiterlijke en het innerlijke zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
• Heelheid van de aarde en onze eigen heelheid gaan samen. Als we dat echt ervaren, niet alleen wéten maar ook voelen en beleven, dan verandert alles. Want dan handelen we uit verbondenheid: met onszelf, met onze medemens en de aarde. Ik noem het de binnenkant van duurzaamheid. Daarbij passen geen opgestoken vingertjes. Iedereen maakt zijn eigen afwegingen.
• We willen allemaal een lekker huis, een fijne auto en op vakantie gaan, en bijna iedereen in Nederland doet dat tweemaal per jaar. Het is iedereen gegund. Daar oordeel ik niet over.
• Of heen en weer vliegen naar Zuid-Afrika veel vervuiling oplevert? Ik betreur het dat mij en andere voorvechters van het milieu, zoals Al Gore, zoiets voor de voeten wordt geworpen. Ik ben juist optimistisch. Ik zie zo ontzettend veel veranderingen, er is een sterke onderstroom van mensen die meer willen dan het economisch gewin. Ook op het technische vlak gebeurt er veel: er komen schonere auto’s en lichtere vliegtuigen aan. Maar de vraag is: vanuit welke levenshouding wordt dat gedaan?
• De poes springt op schoot als ik zit te mediteren. Dus waarom zou water niet op onze gedachten en stemmingen reageren?
• De visie van de Hogeschool Stoas ligt dicht bij de mijne en als altijd kunnen we van elkaar leren. Aan de opleidingen binnen Stoas, wordt een meer holistische manier van werken onderwezen, een nieuwe manier van denken welke stimulerend is voor ieder die hier lesgeeft of studeert. Het feit dat Stoas zich in gaat zetten voor een ecologisch verbonden denken, geeft een enorme impuls tot een duurzame wereld.