Een aha-erlebnis en een aantal scherpe stellingnames in de oratie van prof. dr. Edith Hooge:
www.tiasnimbas.edu/uploads/documents/NewsPDF/878.pdf
Een tweetal citaten uit de inleiding:
"Mijn stelling is dat onderwijsbestuur, juist vanwege zijn beperking, nauw moet aansluiten bij het vermogen tot zelfbestuur en zelforganisatie van diegenen die bestuurd worden. Dit betekent aansluiten bij de kennis, ervaring en inzichten, en ook bij de motivatie en toewijding, van diegenen die het onderwijs dagelijks met elkaar vormgeven : leraren, teamleiders en leerlingen, hun ouders en andere lokale betrokkenen. Hiervoor moet zoveel mogelijk professionele ruimte en eigen verantwoordelijkheid bij hen worden belegd.
[…]
Anno 2013 constateer ik dat (teams van) leraren over te weinig professionele ruimte beschikken en onvoldoende eigen verantwoordelijkheid genieten, waardoor het beroep van leraar een sterk uitvoerend en dociel karakter heeft gekregen.Ook de onderwijsbesturen hebben gedurende de afgelopen dertig jaar flink aan ruimte ingeboet voor zelfsturing en eigen verantwoordelijkheid wat betreft de doeleinden van onderwijs en de procesgang van de pedagogische en onderwijsleerprocessen.Tegelijkertijd hebben zij wel veel autonomie gekregen op het punt van beheer en organisatie (financiën, vormgeven intern toezicht, bestuur en medezeggenschap, huisvesting en infrastructuur, personeel) en zijn aangespoord tot schaalvergroting. Hierdoor zijn onderwijsbestuurders jarenlang in de verkeerde rol gedrukt van bedrijfsleider en ondernemer in plaats van dat op hen een beroep is gedaan om het onderwijs normatief-inhoudelijk te besturen."
Het lijkt mij dat Edith Hooge
Het lijkt mij dat Edith Hooge ondanks een hoop wetenschappelijk jargon en het aanhalen van allerlei onderzoek toch een paar essentiële dingen vergeet. Haar pleidooi voor meer professionele ruimte voor docenten is mooi maar ze behandelt de kwestie wel eenzijdig bestuurlijk. Want wat is onderwijs zonder professionele ruimte voor docenten? Dat is zo genaamd vernieuwend onderwijs als probleem gestuurd, opdracht gestuurd, zelf sturend, competentiegericht onderwijs, kortom allerlei vormen van het nieuwe leren waarin de docent hooguit nog de rol van joker mag vervullen en die door de besturen in gang zijn gezet. Daar heeft ze het in haar oratie in het geheel niet over. Ze is ook erg lief voor de besturen die het op advies van het APS etc. altijd beter wisten. Hooge is een functionalist en suggereert dat alle misstanden voortkomen uit de manier waarop het bestuur in het onderwijs georganiseerd is. Dank je de koekoek. Veel bestuurders hebben de hun gegeven ruimte maar wat gretig gebruikt en niet ten bate van het onderwijs. Die keuze hadden ze wel. Daarmee wil ik niet zeggen dat haar analyse waardeloos is.
Professionele ruimte bestaat alleen binnen het onderwijs dat aansluit bij de traditie d.w.z. waarin professionals het voortouw nemen, uiteraard niet handelend in het luchtledige en open voor werkelijk waardevolle nieuwe inzichten. Want wat is professionele ruimte binnen zo iets als de Steve Jobsscholen? Ik zie die niet. Hooge heeft het over de “mythe van de bestuurbaarheid” maar ze denkt zelf vanuit het perspectief van bestuurbaarheid en heeft weinig oog voor de pedagogische context. Ze creëert voor haar leerstoel een uitgebreide onderzoeksagenda vanuit een “multi level perspectief” met nog voor jaren werk. Van mij mag ze maar of het onderwijs er veel mee opschiet? Maar aan haar pleidooi voor meer optimale professionele ruimte zou morgen al invulling kunnen worden gegeven. Er liggen voorstellen van o.a. de AOB en de Onderwijscoöperatie.
Heerlijk moet dat zijn;
Heerlijk moet dat zijn; vanuit een wetenschappelijke leunstoel anderen de les lezen. Haar probleemanalyse lijkt me juist:
De oorzaken voor falend bestuur kunnen worden gevonden “in (de wisselwerking tussen) menselijk gedrag en organisatiegedrag zoals menselijke zwakheden (angst, begeerte, jaloezie, ijdelheid of zelfoverschatting), ongebreidelde experimenteerdrift of dwangmatige innovatie als gevolg van overmatige passie voor de publieke zaak en dwingende/klemmende organisatiestructuren met ongewenste neveneffecten en –processen zoals rigide ambtelijke hiërarchie, prestatiemeting en benchmarking of het bereiken van het ‘point of no return’ in besluitvormingsprocessen.” (Van Montfort, 2012, p. 60). Echter, de meeste discussie over, en aanbevelingen voor, ‘goed bestuur’ – zoals bijvoorbeeld neergelegd in de verschillende sectorspecifieke governancecodes –waren tot nu toe niet zozeer gericht op deze wisselwerking tussen menselijk gedrag en organisatiegedrag, maar gingen meer over de structureel-technische kanten ervan zoals zittingstermijnen van intern toezichthouders, benoeming van de externe accountant enzovoort. De zorgen over de legitimiteit en kwaliteit van onderwijsbesturen zijn dankzij de incidenten nog indringender geworden en spitsen zich nu meer toe op de vraag naar voldoende moreel besef en public spirit bij onderwijsbestuurders.
Het wachten is op een remedie. Waarom ging het vroeger eigenlijk wel goed?
Het ging vroeger niet altijd
Het ging vroeger niet altijd goed, maar het lijkt me dat het de laatste jaren een structureel probleem is geworden.
Maar het grootste probleem is ontstaan na de invoering van de lumpsump en de vertechnocratisering van de besturen. Ik zat tot twee jaar geleden in een bestuur van vrijwilligers die ook niet vergoed werden. Daar zat een mix in van betrokken mensen (ouders van leerlingen) die deskundig waren op onderwijsgebied (ik dus), financiën en juridische zaken. De twee scholen konden verschillende malen dankbaar gebruik maken van de expertise van deze mensen die ook 's avonds vrije avonden gaven als er knelpunten opdoemden.
Ben Verkroost heeft gelijk dat leraren volledige zeggenschap moeten krijgen over het onderwijs. Het voorstel van de Aob evenwel gaat niet ver genoeg. Dat accepteert dat de bestuurders een afgewezen onderwijsvoorstel een tweede keer mogen indienen, met argumenten en dan is het klaar. De leraren zijn de werkelijke deskundigen. En niet het zo genoemde "Bevoegd Gezag" dat maar al te vaak niets van onderwijs weet, maar denkt er alles van af te weten.
En zo wordt er bijvoorbeeld geld verspild aan iPadonderwijs en krijgen leraren en ouders van bovenaf opgelegd dat ze een nieuw soort Iederwijs-, iPadwijs-school moeten worden.
Huub, misschien zou het
Huub, misschien zou het onderwijs zelf helemaal uit die bureaucratische medezeggenschapsrompslomp gehaald moeten worden. Dat zou dan kunnen via een lerarencoöperatie welke, ideaal gezien, eigenlijk het enige fatsoenlijke type organisatie is dat echt vorm geeft aan die zo geheten "professionel ruimte".