Schiet medezeggenschapsraad tekort?

 

Schiet medezeggenschapsraad tekort?

In beschouwingen over misstanden bij semipublieke organisaties lees je vaak dat de medezeggenschapsraad heeft zitten slapen of zijn toezichthoudende functie niet heeft waar gemaakt. De vraag is in hoeverre dat terecht is en in hoeverre de betreffende medezeggenschapsraden in een positie zaten om werkelijk in te grijpen of bij te sturen; ze echt over de tools en bevoegdheden beschikken om überhaupt een dergelijke, hen toegedichte rol kunnen vervullen. Laat ik voorop stellen dat medezeggenschapsraden formeel geen toezichthoudende functie hebben en verwijten in die zin per defintie eigenlijk niet opgaan. Ik heb de indruk dat   de verantwoordelijken het achteraf gemakkelijk vinden om naar de medezeggenschapsraad te wijzen om hun eigen falen af te wentelen terwijl ze in het fatale proces zelf de medezeggenschapsraad nauwelijks zagen staan en zo weinig mogelijk erbij betrokken. Het Amarantisrapport is vernietigend over de wijze waarop bestuur en raad van toezicht met de MZR omgingen en deze uiteindelijk voor een fait accompli stelde.

Uit een recent onderzoek naar de invloed van docenten in de BVE sector blijkt dat  MR-en die beter functioneren in de zin van goede belangenbehartiging, expertise etc. ook meer tevreden zijn over de invloed die zij hebben. De manier waarop de MR invloed uitoefent, heeft ook invloed op deze tevredenheid, maar in mindere mate. Het percentage tijd dat de MR besteedt aan de inhoud en de organisatie van het onderwijs speelt geen rol ten aanzien van tevredenheid. Dit betekent dat het vooral om de kwaliteit en niet om de kwantiteit van het MR-werk gaat. 1)                                                                          

In een ander onderzoek uit 2010 naar de bijdrage van de WMS  aan de bedoelingen van de wetgever en het systeem van checks and balances wordt nog een groot aantal problemen gesignaleerd zoals dat bestuurders “de neiging hebben zich in specifieke omstandigheden niet aan hun plichten te houden; leden worden te laat of soms helemaal niet geïnformeerd, waardoor een goede voorbereiding op de besluitvorming niet mogelijk is. Bestuurders en managers leggen besluiten soms niet voor aan de (G)MR of gaan niet serieus om met adviezen door er niet inhoudelijk op te reageren”. Dit onderzoek suggereert ook dat een belangrijke oorzaak daarvan ligt bij een gebrek aan professionaliteit van de medezeggenschap en een gebrekkig contact met  de achterban. 2).

De barricaden op  ?

Toch is het vaak te gemakkelijk is om de schuld van het falen van organisaties mede bij een weinig doortastende of onprofessionele MR te leggen. Dat  blijkt wel uit de casus Amarantis. In het rapport “Autonomie verplicht” 3), wordt beschreven hoe de GMR door de raad van toezicht  onder druk is gezet om akkoord te gaan met de begroting, hoewel men sterke twijfels had. Volgens het verslag van het overleg tussen RvT en GMR  wijst de raad van toezicht in haar antwoordop  “het dan niet kunnen uitbetalen van de salarissen. Hiermee is de GMR ook gewezen op haar verantwoordelijkheden. Medezeggenschapsrechten brengen ook verplichtingen met zich mee, waarvoor de leden van de GMR gefaciliteerd worden”.  Aansluitend geeft de voorzitter van het CvB conform hetzelfde verslag aan “dat met de GMR geen onderhandelingen over de begroting plaatsvinden”.  Hieruit spreekt een soort combinatie van gijzeling en minachting van de GMR met vanuit de wijsheid van nu de fatale gevolgen. Maar wat had de GMR dan moeten doen? De barricaden opgaan? Gemakkelijk gezegd.

 

Medezeggenschap geen farce

Amarantis is misschien een extreem maar geen uitzonderlijk voorbeeld van hoe besturen omgaan met medezeggenschap. Je kunt een MR verwijten niet door te pakken op, achteraf gezien,  cruciale momenten en zo medeverantwoordelijk te stellen voor het falen van een instelling. Maar binnen de bestaande wetgeving kun je spreken van een kilo verantwoordelijkheid tegenover een ons zeggenschap wat zo’n raad in een bijzonder kwetsbare positie kan brengen. Door ouderverenigingen en vakbonden is herhaaldelijk aangedrongen op uitbreiding van de bevoegdheden van ondernemingsraden en verbetering van hun positie. Dit is beslist nodig om het de medezeggenschap  het nodige gewicht te geven. Maar evenals Van Bijsteveldt (CDA) wil Bussemaker (PvdA) hier niet aan. Op het BON symposium zei Bussemaker “dat we zaken niet moeten dichtregelen” en haar staatssecretaris (VVD) kwam in NRC Weekend van 21 april jl. met het opmerkelijke argument dat dan “onderwijsvernieuwingen zouden kunnen worden tegengehouden door conservatieve krachten”.  Waaruit je  zou kunnen opmaken dat de drie gevestigde partijen geen vertrouwen in  medezeggenschap hebben.

Daarmee is lang niet alles gezegd m.b.t. de vraag hoe je toestanden als bij Amarantis voorkomt. Maar voorkom zo veel mogelijk dat besturen de horizontale verantwoording kunnen ontlopen en van de wettelijk geregelde medezeggenschap een pijnlijke farce kunnen maken.

1)      Mark Hesseling, Rob Poell, Evert Smit, Lisette Vonk en Marianne van Woerkom: “Nulmeting naar de invloed van docenten in de bve-sector”.februari 2010

2)      Joke Bokdam, José Bal en Jos de jonge: Evaluatie Wet Medezeggenschap op Scholen, Zoetermeer, 2012

3)      “Autonomie verplicht”, rapport onderzoek financiële problematiek Amarantis, 2012