De redactie kreeg van Adam van der Zee onderstaand artikel opgestuurd. Het geeft een herkenbaar en scherp beeld van de problemen bij de combinatie leren en werken, zoals die de laatste jaren steeds vaker plaatsvindt.
===
Geïntegreerd leren en werken in het mbo
In de tweedelige NCRV documentaireserie Voor de Leeuwen zien we ROC van Amsterdam studenten geïntegreerd werken en leren in het ouderenzorgcentrum de Rietvinck. Deze serie werd in september jl. uitgezonden op Nederland 2. In het prachtige nieuwe gebouw in de Amsterdamse Jordaan lopen de mbo studenten van zorgopleidingen stage. Het ROC kenmerkt dit experiment als een van haar A merken waar leren en werken direct geïntegreerd zijn. Een van de doelstellingen van dit experiment is dat studenten gemotiveerder raken, minder verzuimen en na hun opleiding daadwerkelijk in de zorg gaan werken. De documentaireserie volgt de studenten Purnall, Marinus en Fatima. De vraag die bij je op komt na het zien van de documentaireserie is of de studenten tijdens hun stage wel kennis opdoen.
Meneer Suurhoff is een van de bewoners. Hij geeft de stagiaires Purnall en Marinus complimenten en is belangstellend naar hun leven. Fatima kan het goed vinden met mevrouw Muller. Het is hartverwarmend om het enthousiasme en de betrokkenheid te zien van Purnall, Marinus en Fatima. Ze lijken geen problemen te hebben om ouderen bloot onder de douche te helpen en zoeken liefdevol schone kleren voor hen uit. Op de laatste dag van hun stage is er een feestje, je ziet hun aanhankelijkheid. Het lijkt alsof ze afscheid nemen van hun eigen opa of oma. De studenten hebben geen professionele houding waardoor ze met de ouderen omgaan alsof het iemand uit hun directe privéomgeving betreft. Meneer Suurhoff plast over de po heen omdat deze niet goed in zijn plasstoel bevestigd is door de studenten. Fatima ziet de schaamte bij meneer Suurhoff niet. Zij roept opgewekt dat het helemaal niet erg is om zijn plas op te ruimen.
Marinus wordt bijna ontslagen omdat hij gezegd zou hebben dat een van de bewoonsters beter niet meer gevoerd hoeft te worden. Deze bewoonster zien we totaal lusteloos in bed liggen, ze wil zelf niet meer eten. Deze terminale vrouw moeten de studenten zien te bewegen om toch naar de eetzaal te komen. Er is geen ruimte voor Marinus en zijn medestudenten om vrijelijk over ethische kwesties als om gaan met de dood te praten en erover (te leren) nadenken. Een waarschuwing over de gemaakte opmerking is het enige wat hen rest. Purnall wordt ontslagen omdat hij regelmatig te laat komt.
De bewoners zijn dement, hebben longemfyseem of een grote hoofdwond. De studenten delen pillen uit en helpen bewoners in een tillift. Onveilige situaties doen zich regelmatig voor.
De stagiaires hebben een grote taak in de fysieke en psychische zorg van een kwetsbare groep ouderen. Ze moeten met minimale begeleiding veel weten en kunnen. Er lijkt voorbij te gaan aan hun emoties die onherroepelijk worden opgeroepen door de indrukwekkende gebeurtenissen in het verzorgingstehuis (twee bewoners overlijden). De begeleiding van de studenten is op afstand en vindt achteraf plaats, vaak van achter een bureau. Kritiek van de professionals op de student gaat vaak over hun gedrag zoals te laat komen. Vaardigheden doen de studenten proefondervindelijk op. We zien nauwelijks overdracht van kennis tijdens het werk. Handelingen worden niet voorgedaan door ervaren docenten of medewerkers. Een voorbeeld daarvan is het wassen van een van de bewoners, Purnall wordt gevraagd of hij bij de eerste keer hulp wil, hij zegt nee en de coach snelt weg. Het lijkt alsof de studenten van de bewoners zelf moeten leren hoe zij verzorgd moeten worden en hoe hun medicijnen moeten worden toegediend. In een publicatie over de Rietvinck wordt door het ROCvA over de bewoners gesproken als de oudste leermeesters. In deze optiek is niet de professionele zorgverlener of de docent de leermeester maar de bewoner van de zorginstelling.
De betrokkenheid en het enthousiasme van de studenten voor het werken met de ouderen is hartverwarmend om te zien. De drie jongeren uit de uitzendingen lukt het niet om dat enthousiasme vast te houden. Purnall wordt tijdens zijn stage ontslagen, Marinus haalt een tentamen niet en stopt, alleen Fatima lijkt succesvol. De tv-serie heeft van de makers de titel: Voor de leeuwen gekregen. Als kijker ervaar je inderdaad dat de jongeren voor de leeuwen zijn gegooid.
Het geïntegreerd werken en leren is voor veel managers in het beroepsonderwijs het onderwijskundig ideaal. De tv serie Voor de Leeuwen toont aan dat dat ideaal in de beroepspraktijk niet werkt. Een schoolsere aanpak waar de docent kennis over medicijnen en verpleegkunde overdraagt, waar bevoegde docenten taal en rekenen geven en waar plaats is om over ethische kwesties na te denken lijkt mij de zo gek nog niet. Tijdens de stages doen de professionals in de zorg dan de mbo studenten voor hoe verpleegkundige hulp gegeven moet worden. Gewoon zoals dat gaat in een traditionele middelbare beroepsopleiding. Wat is daar eigenlijk op tegen?
Adam van der Zee