De proefvertaling moet natuurlijk niet slechts gehandhaafd worden maar ook haar oude luister herkrijgen. Geen gestuntel waarbij voor elk derde woord in een te vertalen tekst een vertaling of een aanwijzing moet worden gegeven. Bij GTC en LTC moet bovendien de Griekse resp. Romijnse Cultuur geïntegreerd worden met het taalonderwijs. Dat bemoeilijkt het systematisch aanleren van de grammatika, syntaxis en woordenschat van de vreemde taal. Het aantal lesuren dat daarvoor ter beschikking komt zal beslist te weinig zijn. Dat betekent dat een Gymnasium zich geen achterblijvers kan permitteren en leerlingen alleen verder mogen gaan met een klassieke taal als zij op bevorderingsdag voor die taal een voldoende hebben. Leerlingen van een Gymnasiale afdeling kunnen dan wel bevorderd worden naar een hogere VWO-klas. Leerlingen van een Zelfstandig Gymnasium zullen dan moeten afstromen naar een gewoon VWO of het jaar dat ze net achter de rug hebben helemaal over moeten doen. Het Gymnasium stelt wat betreft de gewone VWO-vakken meestal hogere eisen dan een scholengemeenschap en ook Gymnasiasten die niet verder mogen met een klassieke taal zijn vaak beter dan de gemiddelde VWO-leerling. Het zou m.i. daarom mogelijk moeten worden dat de zelfstandige Gymnasia gearrêtteerde leerlingen, ook als ze van de Gymnasiale afdeling van een Scholengemeenschap afkomstig zijn, een gelijkwaardig aanvullend β-programma zouden mogen aanbieden. Op den duur zou dat er ook toe kunnen leiden dat zelfstandige Gymnasia voor de rest van hun opleiding een alternatief VWO-programma mogen aanbieden (b.v. zonder de Freudentghalwiskunde). Pas dan is het Gymnasium in zijn oude glorie hersteld.
Wij kunnen voor onze Gymnasiumleerlingen pas de bescherming van Nikè afsmeken als zij een proefvertaling in haar kar heeft waarmee lauwerkransen te verdienen zijn.
seger Weehuizen
Reacties zijn gesloten.
Taal met achtergrondmuziek…
Seger zegt:’Bij GTC en LTC moet bovendien de Griekse resp. Romijnse Cultuur geïntegreerd worden met het taalonderwijs. Dat bemoeilijkt het systematisch aanleren van de grammatika, syntaxis en woordenschat van de vreemde taal.’
Die verbinding zie ik niet.
Het op de meest gymnasia heel gewoon ook wat ‘achtergrondmuziek’ bij de oude schrijvers mee te laten spelen.
Grammatica moet overzichtelijk gehouden worden
Ik weet niet helemaal zeker of je het wel of niet ironisch bedoelt. Er was ooit eens sprake van dat ik aan lagere scholieren wat lessen Grieks zou geven en als voorbereiding daarop was ik niet te beroerd om een nieuwerwets leerboek te bestuderen. Zoals je weet kent het Griekse werkwoord 3 genera. Tot mijn verbazing kwam er in de tekst een mediaal deponens voor waarvan de betekenis keurig werd opgegeven maar niets over het genus werd gezegd. Zoiets lijkt mij voor leerlingen niet te snappen. Het Griekse werkwoord bevat ook nog eens een modus meer. een tempus meer en een numerus meer dan het Latijnse en de daarvan afgeleide Nederlandse grammatika. Je moet zorgen dat leerlingen een nieuw stuk grammatika kunnen plaatsen in het geheel van de grammatika. Je mag natuurlijk best beginnen met de dualis van het praesens van de vocalia non contracta, vervolgens van de consonantstammen (muta, labiaal, gutturaal, dentaal,liquida) vervolgens de vocalia contracta (a-, e- en o-stammen), de σ- en de ϝ-stammen (waustammen), de a-thematische stammen, stammen met en zonder praesensversterking en stammen met een praesensreduplicatie in plaats van met een doorvorsching van λυω of λουω in al zijn genera, modi, tempora en nominale vormen. Maar je moet het de leerlingen wel mogelijk maken om het overzicht te behouden. Ik denk dat een aantal lezers nu het overzicht al kwijt is.
Seger Weehuizen
Vooruit dan maar….
Caesar, De bello gallico.
Liber I
1. Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. Hi omnes lingua, institutis, legibus inter se differunt. Gallos ab Aquitanis Garumna flumen, a Belgis Matrona et Sequana dividit. Horum omnium fortissimi sunt Belgae, propterea quod a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt, minimeque ad eos mercatores saepe commeant atque ea quae ad effeminandos animos pertinent important, proximique sunt Germanis, qui trans Rhenum incolunt, quibuscum continenter bellum gerunt. Qua de causa Helvetii quoque reliquos Gallos virtute praecedunt, quod fere cotidianis proeliis cum Germanis contendunt, cum aut suis finibus eos prohibent aut ipsi in eorum finibus bellum gerunt. Eorum una pars, quam Gallos obtinere dictum est, initium capit a flumine Rhodano, continetur Garumna flumine, Oceano, finibus Belgarum, attingit etiam ab Sequanis et Helvetiis flumen Rhenum, vergit ad septentriones. Belgae ab extremis Galliae finibus oriuntur, pertinent ad inferiorem partem fluminis Rheni, spectant in septentrionem et orientem solem. Aquitania a Garumna flumine ad Pyrenaeos montes et eam partem Oceani quae est ad Hispaniam pertinet; spectat inter occasum solis et septentriones.
Aanmerkingen
In dit verhaal kom ik ook op voor het vrijwaringsrecht van de gemotiveerde leerling: Elke gemotiveerde leerling die zich overeenkomstig gedraagt moet gevrijwaard worden van overlast door leerlingen die te weinig hun best doen of door hun gedrag een goede voortgang van de lessen belemmeren. In dit geval: Leerlingen die niet hard genoeg werken voor klassieke talen belemmeren de overige leerlingn bij hun streven om op het eindexamen een voldoende te halen voor een proefvertaling van niveau.
Scholengemeenschappen en hun besturen en daarmee ook de MO-raad zijn niet de geschikte organisaties om een pendant van de klassieke talen aan de pendant van de klassieke talen aan de β-kant te ontwikkelen. Dat bewijzen namen als “Modern Gymnasium” voor tweetalig VWO en de twee laatste lettergrepen van “Technasium”. De mensen die het daar te vertellen hebben snappen het niet en horen in de reclamewereld thuis. Alleen vanuit een ZELFSTANDIG Gymnasium zou een waardige pendant ontwikkeld kunnen worden.
De mogelijkheid moet weer terugkomen dat leerlingen in de tijd dat zij zich voorbereiden op een universitaire studie zowel vergaand in de klassieke talen als in de wiskunde kunnen verdiepen.
Seger Weehuizen
Cohabitation van Taal en Cultuur
Vóór de Mammoetwet werd ingevoerd werd bij Latijn de grammatica systematisch afgehandeld. Wakkere leerlingen moeten zich daarbij verbaasd afgevraagd hebben waarom zij zoveel woorden leerden uit het krijgswezen. Waarom was een bergwoud zo belangrijk voor een Romein in Rome? Dat was omdat de leerlingen als eerste boek te lezen kregen waarin de Romeinse generaal Julius Caesar de door hem gevoerde oorlog in Gallië (het huidige Frankrijk, bewoond door Kelten en nog niet door Franken) beschreef en verdedigde. De inhoud van de oefenzinnetjes straalden dat reeds uit). Wanneer ik mij niet vergis kwam in het begin van een moderne leergang Grieks het woord ἄγαµαι (bewonderen) voor. Daarmee is verschrikkelijk veel aan de hand. Het is een a-thematisch werkwoord, dus behorend bij een groep werkwoorden waarvan het activum in de eerste persoon enkelvoud van het praesens bij de indicativus eindigt op µι (Het is gebruikelijk in oud-Grieks om een werkwoord op deze wijze te benoemen; in het Nederlands worden, geloof ik, werkwoorden gewoonlijk aangeduid met hun infinitiefvorm). Nu kent ἄγαµαι helemaal geen actieve vorm en wordt de uitgang µαι ook bij thematische verbuigingen gebruikt. Tot overmaat van ramp is ἄγαµαι ook nog eens een deponens passivum.
Volgens mij kwam dat woord prematuur in de tekst voor.
Seger Weehuizen
En de vertaling…
Boek I
1.Gallie is is zijn geheel in drie delen verdeeld, waarvan er een bewoond wordt door de Belgen, een ander door de Aquitaniers, en het derde door diegenen die in hun eigen taal de Kelten genoemd worden, en in de onze de Galliers. Zij allen verschillen onderling in taal, instellingen en wetten. De Galliers worden door de rivier de Garonne afgescheiden van de Aquitaniers en van de Belgen door de Matrona en de Sequana. Van al dezen zijn de Belgen de sterksten, bovendien omdat ze ver verwijderd zijn van de cultuur en de beschaving van de Provincie, en omdat handelaars zeer zelden naar hen reizen en die dingen binnenbrengen die aanleiding geven tot het vervrouwelijken van de harten, en omdat ze het dichtst wonen bij de Germanen die aan de overkant van de Rijn wonen, met wie zij voortduren oorlog voeren. En om die redenen overtreffen ook de Helvetiërs de overige Galliers in moed, omdat zij in bijna dagelijkse gevechten strijd leveren met de Germanen, door ofwel hen uit hun gebieden te verdrijven, ofwel in hun eigen gebieden oorlog te voeren.
Mooi is het niet, maar het is ook lang geleden!
En hoe vrij mag je vertalen?
De originele tekst:
[1] Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. Hi omnes lingua, institutis, legibus inter se differunt. Gallos ab Aquitanis Garumna flumen, a Belgis Matrona et Sequana dividit. Horum omnium fortissimi sunt Belgae, propterea quod a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt, minimeque ad eos mercatores saepe commeant atque ea quae ad effeminandos animos pertinent important, proximique sunt Germanis, qui trans Rhenum incolunt, quibuscum continenter bellum gerunt. Qua de causa Helvetii quoque reliquos Gallos virtute praecedunt, quod fere cotidianis proeliis cum Germanis contendunt, cum aut suis finibus eos prohibent aut ipsi in eorum finibus bellum gerunt.
Seger Weehuizen
Commentaar op de vertaling van Hals
Beter “waarvan er één bewoond wordt”, letterlijk “waarvan één de Belgen bewonen”. Dat klinkt niet echt Nedelands, daarom lijkt mij de passieve vertaling goed. Ik denk niet dat een leerling dat niet gezien heeft dus er is geen beoordelingsprobleem. Ik denk dat ik zelf het risico dat het fout gerekend wordt niet genomen zou hebben. “met wetten” of “door wetten” is raar Nederlands dus “in wetten” is beter. “propterea” uit “propter ea” betekent “daarom” en als vertaling van “propterea quod” geeft het woordenboek omdat. “bovendien” lijkt mij hier niet juist, ook logisch niet. “pertinent”: ik geloof niet dat Caesar hier onderscheid wil maken tussen oorzaak en aanleiding en ook het woordenboek suggereert niet zo iets, wel “strekken tot”, wat ook dicht bij de grondbetekenis staat. Toch zou ik, kruipend in de huid van een leraar klassieke talen, “ aanleiding geven” goed rekenen. Maar anders ligt dat bij “prohibēre”. Dat betekent echt ‘verhinderen, tegenhouden” En de ambiguïteit van “hun” bevalt me niet. Maar toch denk ik dat eerlijke cijfergeving mogelijk is zonder dat de kandidaat zijn keuzes mondeling kan toelichten.
Seger Weehuizen
Herschrijven in normaal Nederlands…
Beter zou het zijn de vertaling te herschrijven in normaal en lopend Nederlands, maar ik weet niet of dat mag.
Matrona en Sequana heetten 2000 jaar geleden zo
maar nu zijn het gewoon de Marne en de Seine