Verloedering van het hbo moet nu stoppen

26 november 2010 Jasper van Dijk blogs 11

Vandaag in de Volkskrant: Verloedering van het hbo moet nu stoppen

Red het hbo van autonome bestuurders, perverse financiële prikkels, doorgeschoten schaalvergroting en slecht onderwijs.

Arnold Heertje is emeritus-hoogleraar economie en Jasper van Dijk is SP Tweede Kamerlid.

Na het vertrek van Geert Dales zijn de overige leden van het college van bestuur van de hogeschool InHolland opgestapt. De inspectie doet onderzoek naar malversaties met declaraties, dubieuze uitgaven en diplomafraude. Nieuwe onthullingen over gebrekkig onderwijs en het intimideren van docenten door het management liggen in het verschiet. Doekle Terpstra is bezig een nieuw college van bestuur en een nieuwe raad van toezicht samen te stellen, waarna schoon schip kan worden gemaakt.

Deze vormen van wanbeleid doen zich in meerdere of mindere mate ook bij andere hbo’s en roc’s voor. Daarom is een fundamentele herziening van het stelsel nodig. Vier zaken moeten worden aangepakt: de autonomie van bestuurders, de doorgeschoten schaalvergroting, perverse financiële prikkels en, last but not least, de kwaliteit van het onderwijs.

De autonomie van bestuurders is doorgeslagen. Het bestuur van InHolland is verdwenen, uitsluitend omdat het daar zelf toe besloot. De regering heeft die bevoegdheid niet, ondanks het publieke belang en de publieke middelen die in het geding zijn. Daarmee wordt een te zwaar gewicht toegekend aan zelfregulering en onderwijsvrijheid. Miljoenen aan belastinggeld zijn vrij besteedbaar zonder dat de Raad van Toezicht ingreep. De staatssecretaris staat machteloos aan de zijlijn.

Er moet snel een wet komen die de finale verantwoordelijkheid voor goed bestuur, gericht op kwalitatief hoogwaardig onderwijs, verlegt naar de overheid. Falende bestuurders moeten naar huis kunnen worden gestuurd. Die wet kan ook de nutteloze HBO-raad als koepelorganisatie opheffen, alsmede een beloningsbeleid instellen waarbij het salaris van de premier als maximum geldt.

Het tweede belangrijke punt is de schaalvergroting. Sinds de jaren negentig zijn hogescholen gaan fuseren, niet met het oog op beter onderwijs aan studenten, maar vanwege pseudo-efficiëntie en private belangen van bestuurders. Waren er in 1990 nog 500 hogescholen, nu zijn er nog maar 50. Allemaal mega-instellingen met doorgaans meer dan 30 duizend studenten.

Van contact met de werkvloer van docenten en studenten is geen sprake, mede omdat de bestuurders van nature geen verwantschap hebben met de inhoudelijke kanten van het onderwijs. De managers houden zich bezig met investeringen in het buitenland en onroerend goed of zoeken samenwerking met onderwijsvreemde particuliere instellingen.

De nadelen van de schaalvergroting tekenen zich nu zo scherp af dat de overheid ernst moet maken met een beleid van schaalverkleining. Begonnen kan worden met de hogeschool InHolland, waar enige jaren geleden de bestuurder Jos Elbers zelfs de helft van Nijenrode heeft opgekocht, een transactie die inmiddels met verlies is teruggeschroefd.

Van InHolland kan een verzameling kleinere hogescholen worden gemaakt met een aanspreekbare directie. Een school is niet groter dan het geheugen van de conciërge wordt wel gezegd. Er is niets tegen een maximumaantal studenten per instelling, bijvoorbeeld 3.500 voor een hogeschool. Managers horen minstens één dagdeel per week voor de klas te staan. In dit opzicht geeft de premier het goede voorbeeld.

Perverse prikkels manifesteren zich via financiële arrangementen van de overheid die budgetten toekent op basis van geslaagde aantallen studenten. Kwaliteitseisen en correcte normering worden ondergeschikt gemaakt aan geldelijk gewin. Bij sommige opleidingen van InHolland zijn docenten verplicht zorg te dragen voor ten minste 80 procent geslaagde studenten. Aan deze bizarre praktijken moet een einde komen.

Ten slotte de inhoud van het onderwijs zelf. Dat heeft jarenlang moeten lijden onder de zogenoemde vernieuwingsdrang van het nieuwe leren. Vakkennis werd onbelangrijk, het ging voortaan om competenties. Vakinhoudelijk opgeleide docenten waren niet meer van belang. Studenten moesten zich redden met zelfstudie zodat ook om die reden het aantal lessen werd geminimaliseerd.

De vertrokken manager Joke Snippe bij InHolland droeg deze doctrine uit, tot schade van generaties afgestudeerde hbo-studenten. Het heeft geleid tot grote uitval in het hbo. En wie kennis relativeert, kijkt ook soepel naar het eindniveau. Het droeg bij aan de diplomafraude. Talloze studenten kregen via alternatieve trajecten een diploma aangeboden. De schade is enorm: de samenleving heeft het vertrouwen in hbo-diploma’s verloren.

Op korte termijn is het nodig extra te investeren in de vakinhoudelijke opleiding van docenten en het vastleggen en handhaven van een verantwoord eindniveau. Zo mogelijk door landelijke examens, zoals nu ook in het mbo wordt onderzocht.

De nieuwe staatssecretaris, Halbe Zijlstra, kan de verloedering van het hbo keren aan de hand van onze actiepunten. Wij steunen hem daarbij van harte. Het alternatief is pappen en nathouden, maar dat past volgens ons beslist niet bij deze regering.

Arnold Heertje
Jasper van Dijk

11 Reacties

  1. Uitstekend!
    Het is geen nieuw of spectaculair betoog, maar herhaling is kennelijk noodzakelijk.
    In de Volkskrant bestaat de mogelijkheid op dit artikel te reageren.

    • verloedering hbo
      Fundamentele en ingewikkelde problemen in hun samenhang vertalen naar hapklare brokken is ongelooflijk knap. Petje af, heren.

      En inderdaad, het afwerken van politieke scorelijstjes is niet opportuun in tijden van crises. Linksom, rechtsom: het onderwijs, de toekomst van Nederland, zou voor iedere politieke partij de hoogste prioriteit moeten hebben.

  2. Leo Prick in Nrc-epeper
    Ook Leo Prick heeft een lezerswaardig stuk over InHolland geplaatst in de NRC van 27-11. Een citaat:
    “Hondsbrutaal.
    Toen Geert Dales in 2007 voorzitter werd, ontdekte hij dat Elbers (inmiddels voorzitter van D66 in Rotterdam) nog tot 2011 zou aanblijven als adviseur voor drie dagen per week (178.000 euro per jaar plus bonus plus auto). Een onmogelijke constructie. Hoe kun je als voorzitter je werk doen als je voortdurend voor de voeten wordt gelopen door je voorganger? Dit alles heeft Doekle Terpstra als voorzitter van de HBO-raad op zijn beloop gelaten en dat kon misschien ook niet anders gezien zijn nevenwerkzaamheden als commissaris bij Grontmij, bij Aegon, bij de landelijke KvK, bij Unilever, zijn voorzitterschap van de KNSB, en zijn activiteiten als politiek commentator en aanvoerder van de strijd tegen de verWildering. En nu gaat hij orde op zaken stellen bij de instelling die hij zelf heeft laten verloederen. Als een echte CEO, zo verklaarde hij, werkt hij zich nu „het snot voor ogen”. Dat deed hij blijkbaar al eerder, wat verklaart waarom hij nooit heeft gezien wat daar allemaal mis was. ”

    De rest van de tekst is Doekle-vrij 😉

  3. Meerderheid zoeken
    Een duidelijk en tegelijk heel triest betoog anno 2010. Feitelijk staat hier een totale verwaarlozing door de Staat van haar jeugd.
    Jasper en prof. Heertje stellen: “Er moet snel een wet komen die de finale verantwoordelijkheid voor goed bestuur, gericht op kwalitatief hoogwaardig onderwijs, verlegt naar de overheid”
    Hier is een meerderheid voor nodig en daar zit de pijn. Het CDA wil die verantwoordelijkheid zeker niet terug en de PvdA ook niet. De VVD zet nog steeds in op de kwalitatieve verbetering van de besturen. Alleen de SP en de PVV willen echt en D’66 een beetje en dat is niet genoeg.
    BON heeft nu de taak om nog meer wantoestanden boven water te trekken om zodoende m.n. het CDA om te krijgen. We hebben al veel gedaan maar na het eerste jaar hebben we ingezet op de rationaliteit van de politiek en zijn we constructief mee gaan bouwen. Dit artikel toont pijnlijk duidelijk aan dat we veel te goed van vertrouwen zijn geweest en dat de verwaarlozing van onze jeugd onvermindert door gaat.
    Velen, zowel studenten als docenten, lijken zich ook aan te passen, hun eisen aan goed onderwijs naar beneden toe bij te stellen. Daarom is het goed dat Jasper en prof. Heertje dit artikel hebben geplaatst op dit moment.

    • meerderheid @ corgi
      Dat ben ik helemaal met je eens, Corgi. Bovendien zijn daar wellicht kansen: Van Bijstervelt kent BON goed en weet heus wel dat de huidige structuur van de raden en de besturen niet deugt. De partij heeft het door de slechte verkiezingsuitslag en de schandalen moeilijk. Zij kunnen door de bezem door het onderwijs te halen – en het merendeel van de publieke opinie staat daar achter – weer wat goodwill kweken. Ons BON-belang kan dus ook het eigenbelang van het CDA dienen.

    • Treurig
      Al meerdere keren zag ik advertenties waarin nadrukkelijk gevraagd werd om iemand met een opleiding ‘oude stijl’. Terecht misschien, maar wel heel erg treurig.

  4. Wonderen
    Doekle vindt zichzelf geschikt om wonderen te verrichten.
    Tegen alle historische feiten in zal blijken dat de schreefgroei van decennia binnen een jaar wordt hersteld met nieuwe perspectieven.
    Het wordt onderwijskundige Theo-logica.

    • Niet Doekle
      Moet naar Inholland, maar de opsporingsbeambte. We hebben het hier wel over frauduleuze praktijken met het geld van de belastingbetaler. Een instituut dat zich beroept op art. 23 om de wet openbaarheid van bestuur te omzeilen zodat niemand er achter kan komen hoe het nu eigenlijk zit met die ‘bonnetjes’. Eigenaardig, een proces verbaal van 10 jaar geleden duikt zomaar op maar niemand schijnt er voor te kunnen zorgen dat er openheid van zaken komt bij INholland. Doekle gaat niet meer of niet minder dan de schijn ophouden en alles toedekken. Doekle is ‘hoofd doofpot’.

  5. Bravo! heren Heertje en Van Dijk
    De inhoud van jullie betoog kan ook toegepast worden op het VO. Ook hier zie je dezelfde verloedering en dezelfde problematiek. Helaas.

    Gelukkig komt er wel steeds meer media-aandacht voor hetgeen jullie schetsen. Hopelijk wordt de put dan toch nog tijdig gedolven!

Reacties zijn gesloten.