“Aan de historische kennis van de Nederlandse burger schort het nodige. Voor een test, gebaseerd op de historische canon voor het basisonderwijs, scoorden zij gemiddeld een 5,2. Zo wist maar 54 procent van de ondervraagden welke eeuw bekend staat als de Gouden Eeuw. Slechts 17 procent wist dat Nederland pas in de 19de eeuw een koninkrijk werd.
Dit blijkt uit de Geschiedenismonitor van de Volkskrant, het Historisch Nieuwsblad en Andere Tijden.”
Het doet me goed dat de gemiddelde Nederlander steeds minder weet van de ‘vaderlandse’ geschiedenis. Sinds deze collectie van mythen en sagen na 1815 bij elkaar verzonnen is om o.a. de Oranjes een lelieblank verleden te geven, worden de verhaaltjes braaf door generaties van geschiedenisleraren aan elkaar doorgegeven. Allemaal larie en we kunnen dat maar beter niet weten. Voor degenen die vroeger nog ‘zulk goed onderwijs’ gehad hebben, kun je dan ook nog wel wat van dit soort vragen verzinnen.
Bijvoorbeeld: die mooie republiek van ons, van 1579 tot zeg maar 1785, wie was daarvan eigenlijk het staatshoofd? Dat is toch iets van essentie en dat weet U dus.
Of misschien: waarom vielen de Russen in 1799 met hulp van Engelsen Nederland binnen (een van de grootste gewapende conflicten ooit in ons land) en wie hielp ons daarbij? Daarbij hoort meteen de vraag waarom deze gruwelijke oorlog met 20.000 doden en gewonden zo snel en nerveus uit ons geschiedenisboekje verwijderd diende te worden.
Of waarom stond Holland niet gewoon onder water voordat wij als koene dijkenbouwers aan de slag gingen? We zitten toch zo ver onder zeenivo? Dan loopt volgens de eerste natuurkundeles (die wel deugt) de boel onder. En nee, dat is niet omdat we van nature plotsklaps 6 meter zijn gaan verzakken of de zee ineens 6 meter omhoog kwam.
Of, wanneer werden we een democratie en kwam ons parlement voor het eerst bijeen? Ook geen kleinigheid, dus U weet het, want U bent als rechts-conservatief vast gek op jaartallen.
Oh, en als U op de eerste vraag over het staatshoofd ‘de stadhouder’ antwoordde, wel, dat is fout. De volgende logische vraag is natuurlijk wat diens funktie dan wel was. Die Oranje-stadhouders lijken volgens het geschiedenisboekje onze historie eeuwenlang beheerst te hebben, dus U weet na Uw Goede Onderwijs Van Vroeger precies wat die mensen na 1648 voor funktie hadden. En wie was dan wel het staatshoofd?
De ervaring is dat Nederlanders na zulke vragen maar at random wat lopen te raden. Of bent U nu snel stiekem gaan googlen? Dan is het onzin om iemand te bekritiseren die niet precies weet welke eeuw de ‘Gouden’ was. Dat is van aanmerkelijk minder belang.
Je kunt over vele periodes in onze historie dit soort vragen stellen omdat onze (school)geschiedenis op veel punten een nationalistisch vat van leugens, verdraaiingen en weglatingen is, dat tot doel heeft gehad ons wat meer te voelen dan de buren. Natuurlijk vind je de ware feiten terug in de wetenschappelijke literatuur, maar in ons ‘schoolboekje’ maar liever niet. Het gaat er niet om elkaar met dit soort vragen vliegen af te vangen, maar achter vrijwel elke vraag zit een verhaal uit onze geschiedenis dat verzwegen, gelogen of verdraaid is. Goed onderwijs verdraagt geen onzin. Ons geschiedenisonderwijs is dat helaas al bijna 200 jaar.
Inzake vaderlandse geschiedenis
Dat de vaderlandse geschiedenis die ik vroeger leerde met een nationalistisch en pro-Oranje sausje overgoten was, dat geloof ik graag (maar ik prefereer dat nog altijd boven de dominante weg-met-ons-mentaliteit van vandaag). Dat is echter niet het probleem.
U gooit het kind met het badwater weg. Wanneer al die mensen die niet weten welke eeuw de Gouden Eeuw was, zonder problemen met het antwoord op de door u gestelde vragen aan zouden komen zetten, dan was er niets aan de hand met hun geschiedeniskennis. De ellende is nu juist dat er voor al die hiaten helemaal niets in de plaats is gekomen. Een discussie als deze is voor die mensen al helemaal niet te volgen.
U zet mensen die zich zorgen maken over het verdwijnen van de kennis van de vaderlandse geschiedenis weg als bekrompen conservatieven. Zij zouden er alleen maar op uit zijn om anderen vliegen af te vangen. Natuurlijk is hun verhaal niet het enige of het complete verhaal, maar het is tenminste wel een stuk van het verhaal. Bij de generatie die nu opgroeit is elke notie van welk verhaal dan ook verdwenen.
Overigens zou ik graag het antwoord op uw vragen weten.
1) Hadden we wel een ‘staatshoofd’ in de tijd van de Republiek? Was het niet zo, dat de vertegenwoordiger werd uitgekozen afhankelijk van de gelegenheid waar het om ging? Wat was ook al weer de functie van Johan de Witt? Raadspensionaris?
2) Over de bevoegdheden van de stadhouder is toch altijd ruzie geweest, zolang als de Republiek bestond? Geen wonder dat dat niet duidelijk is. Ik weet alleen nog kapitein-generaal van de strijdkrachten.
3) Wie hielp ons in 1799? De Pruisen?
4) Vertel eens over die waterhuishouding?
5) Het is maar wat je democratie noemt. Wij hadden al volksvertegenwoordiging nog voor we een staat werden (Unie van Utrecht, 1579?), maar ja, als je vindt dat daar algemeen kiesrecht bij hoort, dan heeft het tot 1917 of daaromtrent geduurd.
belangrijke vragen en kapstokken
Vragen wie het staatshoofd is is vragen wie de wetten mag ondertekenen. In Amerika is dat Bush. In Duitsland is dat, geloof ik, Bundespräsident Walters Scheel en niet Bundeskanzlerin Merkel. Wat Bush en Merkel betreft ben ik zeker want die doen er op politiek gebied in hun land toe. Belangrijker is immers de vraag wie de politieke leiding in een land heeft. Mijn indruk was dat dat in de 17-de eeuw in Nederland de stadhouders waren. Sommige kennis kan als kapstok fungeren. Als je weet dat de slag bij Nieuwpoort in het jaar 1600 ongeveer halverwege de tachtigjarige oorlog was en Nederland machtig en welvarend uit die oorlog kwam kun je er op gokken dat de Gouden Eeuw tussen 1600 en 1700 gelegen moet hebben.
Weet iemand trouwens waarom Amsterdam de hoofdstad van Nederland is en niet Den Haag?
Seger Weehuizen
Het staatshoofd van
Het staatshoofd van Duitsland (zo dicht bij Venlo) is volgens mijn parate algemene ontwikkeling : Horst Köhler.
ex-Bunderspräsident
Ik loop achter. Scheel wad bondspresident van July 1974 until June 1979. Vroeger keek ik veel vaker (Duitse) TV
Seger Weehuizen
Amsterdam en Den Haag
Omdat de verschillende gewesten (provinciën) beducht waren voor de overheersende (economische en militaire) macht van Holland werd dat gewest in twee stukken gedeeld. Het ene deel, Noord-Holland kreeg de hoofdstad, en het andere deel, Zuid-Holland, kreeg de regeringsstad.
Nederlanders waren allergisch voor een centrale macht boven hen. Ze wilden liefst gedeelde macht.
Lange tijden hadden wij ook geen koning of stadhouder als staatshoofd en gebeurde dat pas toen het Congres van Wenen anders besliste.
Als we dat op het onderwijs toepassen, is duidelijk waarom wij geen centrale manager boven ons willen.
Toch heeft vanessa een punt…
…en terecht zet ze (?) vraagtekens bij de schoolboekjes die in ons onderwijs rouleren en de onjuistheden die klakkeloos aan de leerlingen worden doorverteld.
Daar gaat het stukje over.
Tsja, en dat is nog niet
Tsja, en dat is nog niet eens zo erg als wat ik afgelopen dagen aan schoolexamens van 4 HAVO moest nakijken.
Mijn God, heb medelijden met mij en mijn arme leerlingen. (Kan waarschijnlijk ook slechts een klein percentage grijshoofden thuis brengen.)
Wat wil je na onderwijzers van de PABO die geen gechiedenis meer geven bij gebrek aan aandacht voor dat vak in hun opleiding. Na 16 jaar zo goed als nooit lezen 50 pagina’s historische kennis moeten verwerken. En jarenlang docenten die cijferen met de management instructie dat er toch zeker bij een vak als geschiedenis niet te veel onvoldoendes mogen vallen…Het moet wel leuk blijven.
Ik heb slagen voor bij zien komen die nooit plaats vonden. Net als oorlogen en vredesverdragen, die duiden op een rijke fantasie. Dit alles gekoppeld aan de mentaliteit nooit geschoten is altijd mis.
Wordt ik oud en cynisch dat ik daar laat op de avond wel eens treurig van wordt….? En dan was deze ronde nog beter dan de vorige. Alles is relatief… Bij deze klassen (niet zo klasse) kan ik de schuld niet alleen dragen, ik ben slechts een simpele invaller.
Toch voel ik mij soms het vrouwtje dat een (historisch) huisje op het ijs aan het bouwen is.
Bij een leerling moet ik even hard op lachen : hij had het over stoomboten met slaven. Ik heb er onder geschreven : foei, Sinterklaas. Ja, sinds we nauwelijks meer jaartallen hoeven te kennen, doet een paar eeuwen de plank misslaan er ook niet meer toe.
Een opvolger voor het boekje ; Hoe de Duitsers dapper stand hielden bij Vietnam, is zo bij elkaar gesprokkeld.
Decennia de mentaliteit, de inhoud zal wel en beoordeel docenten alleen in vage pedagogisch-didactische termen, dat heeft pas een slagveld op geleverd. En wat mij betreft is die oorlog nog niet gestreden en de vrede nog lang niet getekend.
Dit is toch werkelijk
een gotspe. Het is inderdaad waar dat er een Russisch-Engelse inval was in 1799 en dat het niet onderwezen wordt. Nogal wiedes. De twee uur of minder per week zijn al nauwelijks voldoende om enigszins in te gaan op het veranderende staatsbestel in Nederland. Of kindertjes bij te brengen dat het Raadpensionaris is in plaats van Raadspensionaris.
Daarnaast kun je zeggen: ‘waarom richten we ons niet op de universele historie?’ of alleen de geschiedenis van de 19e en 20e eeuw. Die zijn volgens velen pas echt belangrijk!
Zelf ben ik in een mediëvist, ik weet dat bovenstaande uitspraak niet waar is. Maar uitspraken die u maakt, beste Vanessa, zijn hier en daar ook bezijden de waarheid. Natuurlijk wordt er veel aandacht besteed aan Nederlandse geschiedenis. We moeten wel, want zo wil men, de burger opvoeden tot Nederlands staatsburger.
Maar goed, een kleine selectie door de jaren heen nemend dat ziet u ook een tanende hoeveelheid bladzijdes in de geschiedenisboekjes. Het is allemaal ontzettend treurig, maar het is niet anders.
Trouwens, veel geschiedenisstudenten zijn freelance auteur voor geschiedenismodules!
Komisch, slechter opgeleide studenten schrijven slechte boekjes voor slecht historisch-bewuste leerlingen.
Historia vitae magistra
Inzake geschiedenisonderwijs
Ik meen mij te herinneren dat wij op de HBS ook maar een klein aantal uren ( 2?) per week geschiedenis hadden. Maar volgens mij zit het grote verschil met vroeger in de basisschoolperiode. Op mijn basisschool kreeg je de hele vaderlandse geschiedenis (Romeinen, Friezen, Franken, Karel de Grote, Noormannen, Graven van Holland, Jacoba van Beieren, Bourgondiërs, Karel V, Tachtigjarige Oorlog, Gouden Eeuw, Verlichting, Franse Tijd, Koninkrijk, Eerste en Tweede Wereldoorlog) behandeld (daarna kwamen op de middelbare school onderwerpen uit de wereldgeschiedenis ter sprake). Ik krijg de indruk dat geschiedenis op de basisschool nu alleen nog maar de 80-jarige oorlog en de 2e Wereldoorlog behandelt, of misschien zelfs helemaal als vak is verdwenen. Dat is in het VO dan niet meer in te halen.
Of de inhoud van die geschiedenislessen dan wel, volgens hedendaagse normen, voldoende anti-Nederlands is, dat maakt mij niet eens zoveel uit. Zolang al die gebeurtenissen maar voorbij komen.
Gekleurde geschiedenis
Beste Vanessa,
Je lijstje van gebrekkige kennis van de vaderlandse geschiedenis mist de gebrekkige kennis van het Nederlandse aandeel in de slavernij:
Op de vraag hoe groot het aandeel van Nederland was in de totale wereldhandel in slaven, geven de meeste respondenten een te hoge schatting: 41 procent kiest voor 26 procent, 27 voor 53 procent, en 11 procent voor 78 procent. Het goede antwoord is 5 procent, gekozen door 21 procent van de respondenten.
Het overdrijven van het Nederlandse aandeel in de slavernij is een heel recent voorbeeld van leugens, verdraaiingen en weglatingen. Dit keer met het anti-nationalistische doel ons wat minder te laten voelen dan de buren.
Aangezien dit een voorbeeld is van onwaarheid dat tijdens ons leven in de geschiedenisboekjes terecht gekomen is lijkt dit mij relevanter dan het 200 jaar oude ophemelen van de oranje’s (hoe kwalijk dat ook is).
Slavernij door niet blanken
Overigens was slavernij geen exclusief blanke/westerse zonde. De slaven werden gevangen door lokale heersers, dus zelfs waar Engelse en Nederlandse slavenhandelaren op grote schaal die verderfelijke praktijken uitvoerden, werd iedere slaaf in eerste instantie gevangen – en verkocht door lokale heersers.
Ook schijnen er veel slaven door lokale heersers aan arabieren verkocht te zijn. Daarbij kwam geen westerling aan te pas.
Kortom: lastig vak, geschiedenis. Je kunt er maar beter zo veel mogelijk van weten
Blanke slaven
En vergeet ook de Blanke slaven niet.
De intersubjectiviteit
is de leidraad van het vak. Het probleem zit hem daarnaast in de verschillende theorieën van waarheid. Geschiedenis is geen vak of wetenschap zoals natuurkunde. Dat moeten we onderkennen en geen probleem van maken. Het enige wat we kunnen is uitspraken stoelen op eerder gedane uitspraken die ‘waar’ schijnen te zijn. Vandaar de problemen met schoolboekjes. Auteuren pennen rustig eerdere fouten over. Het is dan immers gestoeld op eerdere uitspraken.
Een andere mogelijkheid is uitspraken stoelen op werkbaarheid of succes. Zelf ben ik van nature een narrativist. Het gaat daarin niet om dat ene feitje, (De Russen in 1799 in NL) maar om het totale verhaal met al haar facetten (De Franse overheersing in de Nederlanden).
Historia vitae magistra
Moet niet ieder historicus
Moet niet ieder historicus een narrativist zijn. Ik wel in ieder geval (volgens Blom bij mijn afstuderen) …maar misschien komt dat omdat ik nog bij oom Jacques (Presser) op schoot heb gezeten. Waar je mee om gaat raak je mee besmet. Daarom kunnen de docenten van mijn kinderen ook niet vakbekwaam genoeg zijn.
Volgens Ankersmit
wel. Hij zegt immers: ‘Het is onmogelijk om bij de werkelijkheid te komen. De narratio vervangt de werkelijkheid’. Het verhaal moet dan als verklaring dienen.
Maar Chris Lorenz pleit voor het neo-positivisme. Hij ziet wel een connectie, via bronnen, met de historische werkelijkheid. Lorenz gaat meer theoretisch te werk en zoekt naar causale verbanden.
Dan heb je nog de hermeneutici. Deze groep probeert vooral handelingen van historische actoren te verklaren. Anyhow, anyway zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan.
Ik denk dat het kiezen van je ‘richting’ vooral afhangt welke soort geschiedenis je bedrijft. Sociaal-economen zullen snel neigen naar het neo-positivisten (zoeken naar wetmatige modellen, aanbod stijgt->prijs daalt). Politiek-historici kijken vooral naar handelingen van historische actoren (hermeneutici) en mediëvisten en classici zoeken vooral de verklaringen in het verhaal en het beeld (de sublieme historici ervaring= Ankersmit= Narrativisme).
Historia vitae magistra
Ras is onjuiste indeling
Het is maar de vraag of je, als het om slavernij gaat, plotseling de grens tussen wit en zwart moet gaan trekken. Daartegen strijden we immers in het dagelijks leven. Je zou de mensheid ook kunnen verdelen in bezitters en niet-bezitters, e.v. in mannen en vrouwen etc.
Ik persoonlijk (wit, vrouw, niet-bezitter) voel me op geen enkele manier verantwoordelijk voor wat de Nederlanders (maar lang niet alle!) aan rottigheid hebben uitgehaald bij de slavenhandel. Ik identificeer me eerder met de slachtoffers, dan met de daders. Met hen heb ik alleen de geboortegrond en de huidskleur gemeen. Mijn voorouders (arme landarbeiders) waren evenzeer slachtoffers van het wrede ongebreidelde kapitalisme als de slaven.
Re: ras is onjuiste indeling
Een erg communistische visie Hinke en ik ben het met je eens. Het is niet de visie die de afgelopen decennia in het onderwijs dominant is geworden: dat is de ras-visie (alle blanken -die ook opeens wit genoemd werden in plaats van blank omdat blank een te positieve associatie heeft- zijn schuldig en alle zwarten zijn slachtoffer). Verrassend dat in een tijd van met de mond beleden anti-racisme een zo opzichtig racistische visie gemeengoed kan worden in het onderwijs.