Wanneer zelfs leerlingen les eisen, is er iets gruwelijk mis

Het volgende artikel van Aleid Truyens komt uit de Volkskrant van 9 december 2006
__________________________________________________________
‘Ik wil een lesrooster’, zei ze bedrukt, ‘en een cijfer’

In Floddertje, een meesterwerk van Annie M.G. Schmidt, staan kinderen op straat te demonstreren. Op een spanboek hebben zij geschreven ‘Wij eisen ijs!!!’ Schmidt – altijd acht gebleven – wist wat kinderen wilden. Onbeperkt snoepen, zonder rijbewijs rondcrossen in een autootje, met toverkruid alle vergunningenverstrekkers laten dansen. En de mooiste wraakactie van al: een leraar omtoveren in een mokkataartje en dat lekker opeten.

Leraren en zelfs ouders zijn niet de natuurlijke vrienden van een kind. Zij zijn noodzakelijke obstakels wier buigzaamheid tot tergens toe beproefd mag worden. Kinderen willen ijsvrij, huiswerkvrij, hittegolfvrij en leraren met een milde maar hardnekkige ziekte – geef ze eens ongelijk.

Aan ouders en leraren de nare rol om te zaniken dat het moet: spinazie, diploma’s, opgesloten zitten in een lokaal terwijl buiten de zon schijnt en het voetbalveld lokt. De woorden ‘bestwil’ en ’toekomst’ vallen. Het kind berust in zijn lot, krijgt zelf een kind en herhaalt zijn verstandige ouders. Hij heeft warme herinneringen aan die paar leraren die hem inspireerden of in hem geloofden – of niet natuurlijk.

Wanneer zelfs leerlingen de straat op gaan met spandoeken waarop ‘Wij eisen les!’, en ‘Wij willen wat leren!’, zoals de afgelopen maand op verschillende ROC’s gebeurde, dan is er iets gruwelijk mis. In het tv-programma Rondom Tien vertelde een meisje van het Friesland College dat onlangs het Nieuwe Leren heeft ingevoerd, dat ze in drie maanden nog niet één docent heeft gezien. Waarom moest ze haar ‘eigen leerproces vormgeven’? ‘Ik wil een lesrooster’, zei ze bedrukt. ‘En af en toe een cijfer.’

Hoe deze bizarre omgekeerde wereld uit te leggen aan een buitenstaander. Nadat schooldirecties, leraren en ouders decennialang eendrachtig kreunden onder de ‘Zoetermeerse regelzucht’ en de ene na de andere onderwijsvernieuwing mislukte, trok de overheid zijn handen van de hoofdpijnsector af. Zonder dat de Tweede Kamer eraan te pas kwam werd het Nieuwe Leren ingevoerd op vrijwel alle MBO’s – een bezuiniging onder het mom van kindvriendelijkheid. Alle macht kwam bij de directies te liggen. Leraren die dwars lagen, werden weggepest of kregen een spreekverbod. En nu gaan de leerlingen de straat op. Overheid en inspectie kijken weg: scholen hebben toch de vrijheid die ze vroegen?

Ergens in de jaren zeventig begon het, toen behaagzieke leraren het beste vriendje van het kind wilden worden. Ik studeerde Nederlands en de didactiekdocent vond dat je leerlingen niet mocht treiteren met spelling-en grammaticaregels en zoiets onnuttigs als poëzie. Werkgroepen Nijhoff en Achterberg moesten plaatsmaken voor jeugdliteratuur en strips.

Ook het opstel was een crimineel genre – het kon wel eens talent onthullen. Je moest kinderen leren telefoneren en brieven schrijven, net als in het echt. Onder geen beding mocht je een onderwerp aanroeren dat buiten hun ‘leefwereld’ viel. Ik vond het iets zieligs hebben, zo’n toffe leraar die smeekt: houd van mij! Ik ben echt heel leuk! En: mocht onderwijs mensen opsluiten in hun leefwereld, ook als die kaal en armoeiig was?

Waren de vernieuwers toen stijf links, nu zijn het de koningen op de vrije markt van de onderwijskunde. Niet voor het eerst in de geschiedenis blijken de vrijheidsstrijders van weleer, eenmaal aan de macht, een graadje erger dan de oude onderdrukker. De Onderwijsraad slaat voorzichtig alarm: scholen zouden zich eens op kennis moeten richten.

Wat hebben de scholen die deze week in het schoolprestatie-onderzoek van Trouw als beste uit de bus komen gemeen? In elk geval niet wat de slechtste scholen in het rijtje bindt: stuk voor stuk melden die trots op hun websites dat ‘leerlingen verantwoordelijkheid dragen voor het eigen leerproces’, ‘zelf bepalen wat zij leren’, of dat er ‘een uitdagende digitale leerlijn’ is ingevoerd.

De beste scholen zijn geen traditionele stampscholen. Er is een Vrije School bij, uit Zeist, waar vakken als muziek- en architectuurgeschiedenis worden gegeven. Het Trevianum gymnasium in Sittard besteedt veel aandacht aan sport. Scholengemeenschap Thorbecke in Zwolle organiseert debatten.

Eén ding lijken deze scholen niet te doen: de verantwoordelijkheid afschuiven op de leerling achter zijn computer. Het geheim van een goede school schuilt in aandacht, in liefde misschien wel.
________________________________________________________