Nogmaals Heertje

Het gaat maar gedeeltelijk over onderwijs, maar ik kan het niet nalaten het volgende stuk van Arnold Heertje op deze site onder uw aandacht te brengen. Het is verschenen in de Volkskrant van 24 november 2006.
___________________________________________________________
Vertrapten door de bureaucratie verenigt u

De PvdA moet haar verlies wijten aan de managers in die partij, die de zorg en het onderwijs vernielen en het natuurbehoud dwarsbomen, meent Arnold Heertje.

De Partij van de Arbeid is genoopt zich te bezinnen op de oorzaken van haar dramatische verlies. Deze beschouwing draagt bij tot de analyse.

De sociaal-democratie wordt thans niet meer vertegenwoordigd door de PvdA. De beweging is niet langer een partij van en voor arbeiders en evenmin voor de zwakken in de samenleving. De PvdA is verworden tot een partij van en voor beheerders: de Partij van de Beheerders.

De beheerders maken in Nederland de dienst uit. Zij zijn de risicomijdende managers van woningcorporaties, energiebedrijven, zorginstellingen en het hoger beroepsonderwijs. Ze opereren vooral in de semipublieke sector en vallen op door hun hoge salarissen, bonussen en gouden handdrukken. Gouden handdrukken die hoger zijn naarmate de wanprestatie groter is, met het argument dat de betrokkene elders niet meer aan de slag kan.

Deze klasse van de beheerders draagt zorg voor een verstikkende bureaucratie, waarin de menselijke maat volledig teloor is gegaan. De bureaucratie staat in dienst van een eenzijdig efficiëntie- en rendementsdenken, en van de beheerders aan de top. Woningcorporaties verzaken de woningbouw voor sociaal zwakken en hebben geen oog voor de leefomgeving van de bewoners. Zorginstellingen verzanden in procedures, opgedrongen door managers die artsen, specialisten en verplegend personeel tegen zich in het harnas jagen. In het hoger beroepsonderwijs neemt de managementlaag de helft van het budget in beslag, is de band met de werkvloer van docenten en studenten volledig verbroken, tieren intimidatie en machtsmisbruik welig en komen zelfs de studenten in opstand tegen het ontbreken van vakinhoudelijk onderwijs.

Valse cijfers, valse vakken en valse studenten hebben van deze onderwijsinstellingen broedplaatsen van demotivatie, desinteresse en intellectuele vervuiling gemaakt. Niet het ontwikkelen van de vermogens van studenten en het bevorderen van dynamisch en innovatief onderwijs staat voorop, maar de financiële kengetallen ten behoeve van de beheerders.

De klasse van de beheerders is de vrucht van de mars door de instituties, die in de jaren zeventig is begonnen. De meeste beheerders zijn lid of sympathisant van de PvdA. Hoewel de noodzakelijke maatschappelijke vernieuwing juist de aanpak van de bureaucratie vergt, is de politieke leiding van de PvdA met handen en voeten gebonden door de machtspositie van de beheerders en hun getal. Het is geen toeval dat het succes van de SP te maken heeft met het aan de orde stellen van de dehumanisering in de zorg en dat de beste inhoudelijke analyse van de toestand in het onderwijs wordt geleverd door Fenna Vergeer van de SP.

Er is nog een tweede terrein waarop de PvdA is losgezongen van de belangen van de gewone burgers. Ik doel op de leefbaarheid, die wordt bedreigd door het verwaarlozen van natuurbehoud, open ruimte, milieu en cultuur. Actiegroepen, stichtingen en burgers, die in opstand komen tegen bestemmingsplannen, infrastructurele projecten en het verkwanselen van de ruimte, stuiten voortdurend op wethouders en gedeputeerden van de PvdA. Zij staan model voor het smeden van coalities met projectontwikkelaars en binnenskamers handelen.

Met anderen heb ik mij sterk gemaakt voor het behoud van Kernhem in Ede, het natuurgebied de Kaloot in Zeeland, Ruigoord bij Amsterdam en voor een toekomstgerichte ontwikkeling van het Noordzeekanaal-gebied. In Groningen werk ik samen met de SP om transparantie te bewerkstelligen omtrent het project Meerstad. Steeds vinden wij leden van de PvdA op onze weg. Het gevecht om de luchtkwaliteit wordt gewonnen door een beroep bij de Raad van State en niet langs de weg van een integrale besluitvorming, die kwaliteit van leven evenzeer weegt als financiële oogmerken.

Het is niet langer de klasse van ondernemers of kapitalisten die tegenover de gewone man staat, maar de klasse van beheerders. De anonieme burger staat machteloos tegenover het bureaucratische geweld. Alleen bij verkiezingen kan de onvrede, die meer is dan een emotionele impuls, worden geuit. En dat is dan ook gebeurd.

Een nieuw kabinet moet de intellectuele kracht opbrengen deze thema’s daadwerkelijk aan te pakken. Of de PvdA aan zo’n kabinet kan deelnemen, is de vraag. Bewindslieden moeten dan immers vooral hun eigen partijgenoten aanpakken in het onderwijs en in het lokale en provinciale bestuur, waar de kwaliteit van het bestaan door hun toedoen wordt opgeofferd aan winst en zogenaamde werkgelegenheid.

De PvdA kan alleen overleven als een structurele heroriëntatie wordt ingezet, die de organen van de partij verlost van de bureaucraten die Wouter Bos met succes de voet hebben dwarsgezet. Het gaat nu om de lange mars naar de harten van de burgers, wier bestaan wordt verschraald en verdord door de beheerders aan de top, gespeend van elk moreel besef en ten onrechte aangezien voor bondgenoten.

Vertrapten door de bureaucratie, verenigt u.

Arnold Heertje is emeritus hoogleraar economie en lid van de PvdA.
________________________________________________________