Rustig mijn hamburger verorberend bij McDonalds geniet ik van de slimheid van de McDonaldsformule. Je levert iets wat de consument graag wil terwijl je de productiekant ervan zo vereenvoudigd en genormeerd hebt dat het bijna zonder mensen kan maar in ieder geval met zeer laag geschoold personeel en dus goedkoop personeel. Waarom werkt dat nu bij McDonalds? De belangrijkste reden is de eenduidigheid van het product. Het gaat altijd om dezelfde hamburger van exact hetzelfde gewicht en baktijd. Is McDonalds dan misschien de plaats geweest waar de moderne onderwijsmanager zijn inspiratie vandaan heeft gehaald? Immers deze wil toch ook graag een systeem scheppen waarmee hij of zij zonder vakbekwaam personeel een kwalitatief hoogwaardig onderwijsproduct op tafel kan zetten. Telkenmale hoor ik het uitgangspunt van het management dat iedereen alles moet kunnen, je bent immers een academicus en dan moet die eerstejaars stof toch geen probleem zijn ook al heb je dan op de universiteit iets anders gestudeerd. Veel van die collegae die daarmee opgeschept zijn, en dat zijn er inmiddels al heel veel, willen ook graag eenduidige antwoorden van de vakdocenten bij wie ze te raden gaan, om “vooruit te kunnen”. “Ik wil niet weten wat er allemaal kan, maar ik wil een antwoord waar ik mee verder kan, wees nu eens pragmatisch a.u.b. ”. “Kun je niet even een handleiding maken zodat we allemaal op dezelfde wijze kunnen begeleiden etc”.
Tja en zit daar nu juist het probleem. De academisch gevormde docent weet dat het antwoord niet zo simpel en eenduidig is zoals een hamburger terwijl hij nu een antwoord moet geven waaruit een leek, zijnde de student, dan weer afleidt dat het wel allemaal dezelfde hamburgers betreft. Ingewikkelde keuze vraagstukken geplaatst in een complexe context die eigenlijk om een genuanceerde afweging tussen pro’s en contra’s vragen worden ineens gedegradeerd tot een kunstje met universele geldigheid.
Met mijn dienblaadje lopend naar de afvalbak betreur ik in hoge mate dat, toen die onderwijsmanager trek kreeg, McDonalds niet gesloten was.
Corgi
professionaliteit of vakmanschap?
En ook het kwaliteitszorg systeem en het beoordelingssysteem is hiervan afgeleid. Onderwijs moet voorspelbaar zijn, docenten inwisselbaar. De kwaliteitszorg van de tandpastafabriek heb ik het wel genoemd (of de kwaliteitszorg van McDonald). Een iets afwijkend smaakje, een net wat ander gewicht. Mis… de machine moet vervangen worden door eentje die wel voorspelbaar en bestuurbaar is. We noemen dit professionaliteit. Waarom vind ik het woord vakmanschap nu veel beter bij het onderwijs passen? (retorisch)
professionaliteit
Het rare is dat het woord professionaliteit buiten het onderwijs een andere betekenis heeft. In de managementtheorie is een professional een medewerker of freelancer die een eigen expertise heeft, vaak een eigen beroepscode, en sterk gericht is op inhoud en kwaliteit. Met deze definitie wil ik wel een professionele docent zijn 🙂
Fata Morgana
Het is helemaal niet waar dat het raar is dat professionalitiet in het onderwijs een andere betekenis gekregen heeft. In het onderwijs vind al jaren behalve een diploma-inflatie ook een betekenis-inflatie plaats. Onderwijzers heten tegenwoordig leraren maar ze zijn daardoor niet beter onderwijs gaan geven of gaan “lehren”. Leraren van de middelbare school moeten dan natuurlijk ook een upgrading ondergaan en worden daarom door de directie aan de ouders als professionals voorgesteld. Dit, hoewel hun vakkennis steeds minder wordt, ze geen eigen didaktische verantwoordelijkheid krijgen en de schoolmanagers afwijkende didaktische opvattingen de kop proberen in te drukken. De naam professional is juist gekozen omdat het buiten het onderwijs professionaliteit altijd in waarderende zin gebruikt wordt. Er is in Venlo een school waar deze docenten geacht worden master classes te verzorgen. De getalenenteerde leerlingen zijn dan gewoon leerlingen met een duidelijk VWO-advies. Maar er is nog hoop. Misschien wordt met deelnemen aan een masterclass wel bedoeld degelijk ouderwets onderwijs te volgen.
de hamburger
Bij Mc Donalds gaat het om de hamburger en is de dienstverlening ondergeschikt aan het product. In het onderwijs moet alles in het teken staan van de verzorging van het onderwijs. Dit is dienstverlening. Dienstverlening kan nooit beschouwd worden als productie. En dus ook niet aangestuurd of beoordeeld worden als productie. Jammer genoeg doen de managers dit niet aflatend in het onderwijs.