In mijn vorige blog ging ik in op de berichtgeving over Van Calster en Kourtit; mogelijke wetenschapsfraude zaken die volgen op de zaken Stapel en Smeesters. Het is geen uniek Nederlands probleem. Het proefschriftplagiaat van Duitse (ex-) ministers is uitgebreid in het nieuws geweest. In dit blog wil ik ingaan op de oorzaken van wetenschapsfraude. Ik zie er 2: ideologie en carriere.
Carriere is de directe oorzaak is van vrijwel alle onthulde wetenschapsfraude (inclusief die van Stapel). Ideologie speelde echter een rol in de fraude van Stapel: niet bij Stapel zelf, maar bij zijn co-auteurs (bijvoorbeeld Roos Vonk van het "vleeseters zijn hufters" "onderzoek"). Ideologie speelt ook een belangrijke rol in onderwijsonderzoek: de onderzoekers weten van tevoren al wat de uitkomst moet zijn. Dat ideologie niet als oorzaak van wetenschapsfraude naar buiten komt is omdat vrijwel iedereen in onderwijsonderzoek een ideologie deelt. Wetenschapsfraude wordt altijd onthuld door klokkenluiders. Juist vanwege die homogene ideologie is de klok luiden over onderwijsonderzoek wetenschappelijke zelfmoord. En zo komen we ook hier uit bij "carriere", in dit geval niet als motivatie van de fraudeur, maar als motivatie van de niet-klokkenluider.
Een treffende illustratie van mogelijke fraude en de problemen met klokkenluiden in onderwijsonderzoek is de zaak Boaler (zie hier op de BONsite). Er is een redelijk vermoeden dat Boaler (uit ideologische motieven) fraude heeft gepleegd. Haar collega in Stanford, Milgram, heeft dat in 2006 aangekaart. In dat jaar heeft Stanford een onderzoek ingesteld en Boaler vrijgepleit; voor zover ik kan nagaan is dit onderzoek geheim (in de zin dat er geen openbaar rapport van deze commissie is en niet eens openbaar is wie in deze commissie zitting had). Echter, de zaak Terry Elton geeft duidelijk aan dat zo een vrijpleiting niet zoveel zegt: Elton werd door een zelfde soort universitaire commissie onschuldig bevonden; de federale toezichthouder vond de commissie niet onafhankelijk genoeg en een nieuwe commissie vond Elton wel schuldig aan grootschalige fraude. Elton is vervolgens ontslagen en een aantal van zijn publicaties zijn teruggetrokken. Boaler is een haatcampagne begonnen tegen Milgram (met o ironie als reden dat hij een haatcampagne tegen haar zou voeren). Vrijwel de gehele wiskundeonderwijsonderzoek gemeenschap lijkt zich bij haar haatcampagne aangesloten te hebben (onder andere een aantal Nederlanders). Zo gaat men om met klokkenluiders.
In een blog van Aimee Morrison omschrijft zij wat de reden is voor een wetenschapper om te publiceren:
Most loftily, we scholars imagine that we are creating new knowledge, and that new knowledge is a good thing, that it can move our collective human project forward, in some small way. It gets moved only once this new knowledge is publicized. Hence, scholarly publishing.
Much less loftily, scholarship is a kind of labour that we exchange for tokens of esteem, power, and reputation, the currency of the academy. The recognized coin of this realm is peer-reviewed, published pages. Hence, scholarly publishing.
De "ideologische" fraudeur gelooft in "moving our collective human project forward". De regels van wetenschappelijk onderzoek worden als een sta-in-de-weg gezien; de ideologische fraudeur weet immers de waarheid al.
De "carriere" fraudeur heeft niet zoveel op met "moving our collective human project forward". Het is de eigen carriere die van belang is. Het verkrijgen van "esteem, power, and reputation" is belangrijk. Fingeerders als Stapel zijn de sukkels onder de "carriere" fraudeurs. Anderen spelen het spel veel slimmer: zorg dat je in de juiste commissies komt (editorial boards, subsidie commissies, benoemingscommissie, commissies die prijzen uitdelen). Dan hoef je geen spectaculaire resultaten te verzinnen om "esteem, power, and reputation" te verkrijgen. Je kunt dan namelijk beslissen dat jouw onspectaculaire resultaten "esteem, power, and reputation" verdienen: je kunt jezelf en je vrienden prijzen en subsidies geven, artikelen van jezelf en vrienden in "toptijdschiften" publiceren enzovoort. Deze vorm van fraude is veel schadelijker dan sukkels als Stapel (die uiteindelijk toch wel tegen de lamp lopen).