Mijn eindwerk heb ik al een hele tijd geleden ingediend. Workflow en lifehacking in het secundair onderwijs. Wablief? Lifehacking? Nee, het is niet zomaar turbotaal. Lifehacking omvat alle hints, tips en trucs om dingen sneller te doen, beter te organiseren en alledaagse problemen op slimme, misschien niet zo voor de hand liggende manieren op te lossen. Mijn eindwerk was echter meer dan zomaar een opsomming van trucjes voor leerkrachten. Die lifehacks werden ingebed in een vloed van informatie over planlast, werkdruk in het onderwijs, over creativiteit en organisatie, enzovoort. “Big deal,” hoor ik je denken, “er is al zoveel geschreven over planlast. Wat betekent dat nu voor mij?”
Wel, er is al veel over geschreven, maar echte oplossingen op individueel niveau worden nauwelijks aangereikt. Zulke oplossingen vind je nu op www.lifehackinginhetonderwijs.be, de online versie van mijn eindwerk. Leerkrachten die bereid zijn om hun eigen workflow in vraag te stellen, te verbeteren of helemaal te veranderen, die vinden er, onder andere, een volledige uitleg over de Getting Things Done-methode van David Allen, speciaal herwerkt voor leerkrachten. “Getting Things Done?” hoor ik je denken? De GTD-methode is een ondertussen wereldberoemde methodiek die vooral in de privésector, in zowel grote als kleine bedrijven, meer en meer aanhang vindt, een feilloos systeem dat toelaat dat je, ondanks hopen werk, je geest vrij kunt houden en vrij van stress kunt werken. Een ongewoon onderwerp voor een eindwerk in de lerarenopleiding, maar toch, er bleek heel wat interesse voor te bestaan.
Het maken ervan heeft me heel wat tijd en moeite gekost (wat normaal is voor het maken van een eindwerk), maar gelukkig kon ik rekenen op de welwillende medewerking van heel wat leerkrachten. Uit de gesprekken die ik met hen voerde, kon ik besluiten dat de combinaties van organisatiemiddelen en de toepassingen daarvan legio zijn. Iedereen werkt en organiseert zichzelf op een andere manier. Om organisatiesystemen op te bouwen, vertrekken mensen namelijk vanuit een bepaalde visie. Sommigen vinden gebruiksgemak belangrijk, anderen willen dat hun systeem extreem betrouwbaar is, nog anderen hebben er nog niet zo veel over nagedacht. Sommige leerkrachten beschouwen zichzelf als heel goed georganiseerd, maar hebben in de vakanties bijvoorbeeld helemaal geen nood aan een organisatie-instrument als een agenda. Daar is op zich geen bezwaar tegen, maar zo’n systeem lijkt voor anderen dan weer ondenkbaar. Bij de meeste mensen zijn die systemen gegroeid uit denk- en handelspatronen waar ze al heel hun leven mee vertrouwd zijn, in plaats van uit beredeneerde organisatieschema’s. Die systemen werden dan in de loop van de jaren aangepast aan de veranderende eisen van hun omgeving, maar dat maakt het nog geen ‘goede’, allesomvattende, sluitende methodieken.
In de afgelopen decennia wordt van werknemers, niet alleen van leerkrachten, steeds vaker verwacht dat ze meer taken op zich nemen. Gewoon taken uitvoeren is een zeldzaam iets geworden. In tijden waarin computers leerkrachten de mogelijkheid bieden om planlast de kop in te drukken, wordt zelforganisatie, niet alleen ver weg van, maar ook voor de computer, steeds belangrijker. Zulke zaken worden echter nauwelijks aangeleerd. In de lerarenopleiding kreeg ik weliswaar een goed idee van met welk administratief werk ik geconfronteerd zal worden, maar nergens, ook niet in het secundair onderwijs, heb ik geleerd hoe ik mezelf moet organiseren, hoe ik mijn agenda moet gebruiken om te plannen, hoe ik een archief maak, enzovoort. Een schoolagenda in het secundair onderwijs wordt bijvoorbeeld niet echt als een planinstrument gebruikt, maar eerder als een verslag-/verzamelinstrument. Toch wordt van iedereen verwacht dat ze kunnen plannen. Alleen wanneer de examens eraan komen of wanneer bepaalde leerlingen leermoeilijkheden hebben, wordt gestructureerd lesgegeven over ‘hoe het moet’. Meestal beperkt zich dat dan tot het opstellen van een blokrooster. Iedereen redt zich nu wel, of dat lijkt toch zo, maar toch moet iedereen zelf uitdokteren hoe ze bijvoorbeeld het best een agenda gebruiken of hoe ze hun papierwerk moeten organiseren. Dat is echter allesbehalve vanzelfsprekend, als je het goed wil doen.
Misschien is het wel een goede zaak dat er zoveel verschillende manieren zijn om te plannen. Iedere leerkracht kan zo een systeem uitbouwen dat perfect aansluit bij diens levensstijl. Individuele authenticiteit wordt niet alleen in het onderwijs, maar in heel onze maatschappij hoog in het vaandel gedragen. Toch geven alle geïnterviewden toe dat hun systeem niet sluitend is. Er kan altijd nog iets verbeterd worden. Een verplicht organisatiesysteem zou niet in goede aarde vallen. Er worden al zoveel eisen gesteld aan leerkrachten en vernieuwingsgezindheid is niet overal gemeengoed. Je kunt niemand dwingen om iets op een bepaalde manier te doen, maar het is wel degelijk belangrijk, vind ik, om na te denken over hoe je jezelf het best kunt organiseren, met of zonder computer. Het kan dus zeker geen kwaad om eens na te denken over je eigen organisatie en open te staan voor nieuwe ideeën. De GTD-methode kan daar als leidraad voor dienen. Bijna alle elementen die daarin aan bod komen, werden door de geïnterviewde leerkrachten vermeld, maar geen enkele leerkracht gaf te kennen een sluitend systeem te hebben om al die elementen aan elkaar te linken.
De lifehacks op mijn nieuwe site www.lifehackinginhetonderwijs.be zijn eigenlijk niet-noodzakelijke aanvullingen op die methode, maar wanneer je ze toepast, kunnen ze een wereld van verschil betekenen. Elke week mag je je verwachten aan nieuwe tips, hints en trucs om het jezelf gemakkelijker te maken. Bij deze nodig ik dan ook iedereen uit om zelf ook lifehacks door te sturen (funkyfre@gmail.com). Feedback is uiteraard altijd welkom.
Welke opleiding
Misschien nieuwsgierig, maar ik ben wel erg benieuwd tot welk diploma dit eindwerk geleid heeft. Ging het hier om een lerarenopleiding? Welk vak kun je dan nu geven?
Daarnaast moet mij even van het hart dat al die Engels termen mij onbetrouwbaar overkomen. Als het iets voorstelt kan het ook (en beter) in het Nederlands.
Dag Hinke
Ik begrijp dat die
Dag Hinke
Ik begrijp dat die Engelse termen wat onbetrouwbaar kunnen overkomen, maar Nederlandse equivalenten die de volledige betekenis ervan omvatten, die bestaan nog niet. Taalpuristen kunnen zich daar inderdaad aan ergeren, maar de boodschap blijft dezelfde: simplificeren (vereenvoudigen) en focussen (concentreren op). Als die Engelstalige woorden iemand ertoe neigen de site niet te lezen, dan is dat hun keuze en dat vind ik jammer. Het einde van ‘de standaardtaal’ is namelijk al een hele tijd in zicht.
Het was inderdaad een ietwat vreemd onderwerp voor een eindwerk in de lerarenopleiding, maar mijn hogeschool was ermee akkoord en ik moet zeggen dat het onderwerp heel wat interesse wekte bij mijn docenten en andere leerkrachten. Er wordt heel wat geklaagd over het teveel aan papierwerk en, hoewel daar al heel wat over geschreven werd, vond ik bijna nergens concrete tips om die enorme hoeveelheid taken vlotter te doen verlopen. Er werd alleen ‘over geschreven’. Het kon dus zeker geen kwaad een poging te doen concrete tips voor leerkrachten te verzamelen.
Ik ben trouwens ondertussen afgestudeerd als leerkracht Nederlands, geschiedenis en aardrijkskunde. Het maken van mijn eindwerk heeft me grondig voorbereid op het werken in het onderwijs, naast mijn vakinhoudelijke vaardigheden. Ik heb er heel wat uit geleerd en nu ik daadwerkelijk zelf lesgeef, kan ik zeggen dat ik alles onder controle heb, vooral dankzij die methode, denk ik. September is sowieso een drukke maand voor leerkrachten, héél druk, maar het lukt me. Niet zonder moeite, maar wel goed.
Site bekeken
Beste Frederick,
Je hebt gelijk. Douma, oordeel nou eens nadat je de boel goed bekeken hebt. Dus ben ik uitgebreid gaan rondkijken op je site en ik vond een hele boel grappige dingen.
De GTD methode snapte ik niet helemaal. Ik merkte dat onze taal soms ook niet helemaal hetzelfde is als de Vlaamse taal.
Ik vind het hoe dan ook heel knap dat je als beginnend leraar nu al het gevoel hebt dat je je zaken onder controle hebt. Toch ook vriendelijk van je dat je de dingen waar jij wat aan hebt wilt delen met anderen.
Dag Hinke
Bedankt! Ik hoop
Dag Hinke
Bedankt! Ik hoop dat je toch iets nuttigs hebt gevonden op de site. Tips en andere feedback zijn altijd welkom.
Groetjes
Frederick
Als de juffen dit ook moeten implementeren,
hebben ze verder geen tijd meer om les te geven.
Hoezo is september heel druk?
Over september, ja, bij ons
Over september, ja, bij ons is het nu wel druk: uurroosters die veranderen, jaarplannen die moeten worden gemaakt, werkboeken die in sommige klassen nog niet zijn aangekomen, leerlingen die je nog niet zo goed kent, maar waar je wel gedifferentieerd mee wilt werken, formulieren die moeten worden ingevuld, agenda’s die op elkaar moeten worden afgestemd, klassenraden en andere voorbereidende vergaderingen, nieuwe collega’s (zoals ik) die om de haverklap met vragen komen, enzovoort. Daarnaast geef ik trouwens ook GON-begeleiding, waarvoor dan nog een heel andere papiermolen dient te draaien, met vergaderingen, afspraken, uurroosters, enzovoort. Als ik dat allemaal zou doen zonder een goede agenda of op z’n minst een goed systeem om alles bij te houden, dan zat ik nu wel in de penarie. De manier waarop een leerkracht zich organiseert, heeft volgens mij trouwens weinig of niets te maken met diens vakinhoudelijke en andere noodzakelijke vaardigheden, zeker niet. Maar het papier- en ander werk moet ook gebeuren, niet? Als je daarin kan snoeien, dan maak je het jezelf gewoon gemakkelijker.
Juffen kunnen niet snoeien
in hun papierwerk. Dat papierwerk, momenteel verplicht uit te voeren op de computer, wordt alsmaar groter. De juf heeft minder werkdruk nodig, niet (al of niet nuttige) tips om de bestaande werkdruk (misschien) beter af te handelen.
Daar ben ik volledig mee
Daar ben ik volledig mee akkoord, maar dat lijkt nog niet voor meteen te zijn. Dat moet op hogere niveaus worden geregeld. Voorlopig denk ik wel dat zulke tips nuttig kunnen zijn. Bijvoorbeeld wéten wat nu wel en wat nu niet ‘verplicht’ is, daar geraak je al een heel eind mee.
Het digitaliseren van de administratie heeft inderdaad ook niet tot een vermindering van werkdruk geleid, maar bijvoorbeeld alle online communicatiekanalen kanaliseren en consequent gebruik maken van je inbox, dat helpt ook al. Tijdens een van de interviews vermeldde een leerkracht dat een collega van hem alle formulieren altijd opnieuw helemaal opmaakte, in plaats van met sjablonen te werken. Een ander voorbeeld: samen aan documenten werken leidt tot meerdere documenten op meerdere computers waarvan de meest recente dan soms onvindbaar blijken. Applicaties zoals Google docs kunnen in zulke gevallen relaas brengen. Digitale leerplatforms leiden soms tot andere administratie. Veel scholen zitten nu nog in een overgangsfase, maar op lange termijn zullen die platforms de werkdruk ook naar beneden halen, net omdat mensen er beter mee leren werken, er gewend aan geraken.
Nog eens, ik ben volledig akkoord met je dat de extra niet-lesgebonden werkdruk structureel tot een minimum moet worden gebracht, maar voorlopig lijkt dat niet zo goed te lukken. Zoveel mogelijk digitaliseren bleek niet de oplossing te zijn. Het is gewoon een ander medium dat ook ander administratief werk met zich meebracht. Nu voeren leerkrachten op sommige scholen bijvoorbeeld zelf de afwezigheden in, online, terwijl dat vroeger een taak van de opvoeders was. Daar komt nog bij dat heel wat digitale documenten toch worden afgedrukt en er dus een parallel papieren spoor wordt bijgehouden. De planlast verlagen zit ‘m, volgens mij, ook in die dingen, dingen waar je zelf iets aan kunt doen.
Verkeerde site.
Je moet bij directies en besturen zijn. Die hebben best wel interesse in manieren om de werkvloer efficienter aan te sturen.
Het aanleren van de
Het aanleren van de GTD-methode kost inderdaad wat tijd, maar op middellange termijn is het zeer zeker haalbaar. De methode, zoals op de site staat, kan ook stapvoets worden geïntegreerd. Ik heb die trouwens niet uit mijn duim gezogen. Het wordt al jaren toegepast in heel wat takken van de privé-sector, vooral in de Verenigde Staten, maar zeer zeker ook in Nederland. Kijk bijvoorbeeld maar eens rond op de website www.meereffect.nl. Eerst werd het toegespitst op managers, maar later uitgebreid naar alle beroepstakken. Het kan ook op duizenden verschillende manieren geïmplementeerd worden. Het basisprincipe blijft hetzelfde. In een heel kleine notendop: verzamelen, beslissen, organiseren, doen en wekelijks evalueren. De middelen die je ervoor gebruikt, kies je zelf. Je kiest ook zelf in welke mate je de methode toepast. Het half en half toepassen ervan helpt je ook al wat vooruit, maar als je echt van alle voordelen ervan wilt genieten, dan pas je die best consequent toe. Wanneer je die eenmaal onder de knie hebt, dan ben je je er vaak zelfs niet meer bewust van. Het is maar een leidraad, trouwens, een mogelijke inspiratiebron voor mensen die van zichzelf vinden dat ze zich beter zouden kunnen organiseren. Als die mensen daar door mijn site even bij stilstaan, dan ben ik al heel tevreden, want dan ben ik geslaagd in mijn opzet.
De website is trouwens veel meer dan enkel die GTD-methode. De lifehacks zijn niet-noodzakelijke aanvullingen erop die ook kleine verschillen kunnen maken, maar er staat ook heel wat algemene informatie over werken in het (Vlaamse) onderwijs, professionele creativiteit, enzovoort.
Beschamend
Ik heb even rondgekeken achter de open deuren en voel schaamte over het niveau van een leraar die met dit soort adviesreclame onderwijsproblemen meent op te lossen. Gooi dit maar in het ronde archiefbakje.
Ik kan begrijpen dat mijn
Ik kan begrijpen dat mijn website niet door iedereen gesmaakt wordt. Ik wil helemaal niet overkomen als ‘de betweter’ over ‘hoe leerkrachten iets zouden moeten doen’, dat staat ook heel duidelijk op mijn site, maar, zoals gezegd, het kan geen kwaad wanneer iedereen eens grondig nadenkt over de manier waarop ze zichzelf organiseren. Want het is net door jezelf goed te organiseren dat je die papierberg grondig te lijf kan. Die GTD-methode en de lifehacks kunnen daar als inspiratie toe dienen, meer niet.
‘Beschamend’, dat vind ik nogal een sterke term. Hoe vind jij dan dat leerkrachten hun werkdruk kunnen verlagen, op individueel niveau? Het begint bij een hele resem kleine dingen. Op mijn site doe ik een poging om al die ‘kleine dingen’ die het leven van een leerkracht kunnen vergemakkelijken, te verzamelen. Daar is toch niets mis mee? Er staat ook heel wat informatie over wat nu wel en wat nu niet ‘moet’, in de Vlaamse onderwijswereld dan. Zulke kennis kan toch ook alleen maar van pas komen, niet?
Ik word niet betaald om dat te doen, daarom staan er Google-advertenties op. Daar heb ik voorlopig nog geen rooie duit mee verdiend, ook niet met de verwijzingen naar de aangeraden boeken. Ik wou mijn eindwerk gewoon geen stof laten verzamelen in mijn boekenkast. Ik pas die GTD-methode zelf al jaren toe en ik ben er gewoon enthousiast over, ook over het concept lifehacking.
Het is maar advies. Onderwijsproblemen oplossen? Dat is voor politici en schoolbesturen. Ik ga de onderwijswereld niet veranderen met mijn website, maar het zou van weinig inzicht getuigen als je bedoelt dat geen enkele leerkracht ook maar iets zou hebben aan mijn site. Ik vind je reactie ronduit negatief en heel kort door de bocht. Als je nergens voor openstaat (ik kan me niet inbeelden dat je alle pagina’s hebt doornomen), dan leer je ook niets meer bij. Als jij alles al weet, hou die oogkleppen dan maar aan.