Samen is mooi maar apart is aantrekkelijker
Het is nog niet zo vreselijk lang geleden dat de slogan ‘Onverdeeld naar het Openbaar Onderwijs’ in zwang was. Daar werd mee bedoeld, in de eerste plaats, dat alle kinderen, ongeacht godsdienst of levensbeschouwing, naar dezelfde soort openbare school zouden gaan. De voorstanders van christelijk onderwijs wilden dat nu juist niet en eisten ‘soevereiniteit in eigen kring’. Deze twee bewegingen, één naar gezamenlijkheid, één ten gunste van apartheid, bestaan nog steeds maar de motieven om ervoor te kiezen zijn anders geworden. In veel plaatsen in Nederland gaan er stemmen op, vooral vanuit de politiek, om te streven naar scholen met een meer ‘gemengde’ samenstelling waardoor allochtonen hun achterstand gemakkelijker zouden kunnen inhalen. Dat wringt hier en daar enorm. Want ouders van kinderen die van huis uit geen achterstand hebben vrezen dat hun kind op zo’n school belemmerd zal worden in zijn vorderingen.
En dat is begrijpelijk want een normale grote klas met een normale leerkracht is gebonden door een soort ‘lock-step’. Daarmee wordt bedoeld dat de leerlingen in hun leerproces als het ware aan elkaar geketend zijn als gevangenen in een ‘chain-gang’. Oude Amerikaanse films laten dat nog wel eens zien.
Enfin, de meeste onderwijsvernieuwingen sedert de Tweede Wereldoorlog hebben tot doel gehad die ‘lock-step’ te doorbreken of te loochenen, meestal met weinig succes. Soms wordt ook het tegenovergestelde bereikt als ouders hardnekkig kiezen voor het niet samengaan door hun kinderen naar een verder weg gelegen school te laten gaan of naar een school met een signatuur die ze eigenlijk niet onderschrijven, of desnoods naar een particuliere school. In het voortgezet onderwijs profiteren gymnasia en scholen met tweetalig onderwijs van deze drang zich wèl te onderscheiden.
Ondertussen zijn in deze context ook de ‘hoogbegaafden’ ontdekt. Men zegt dat hoogbegaafde leerlingen niet passen op normale basisscholen, dat ze zich gaan vervelen omdat ze veel vlugger van begrip zijn, dat ze gedemotiveerd raken enz. Men wil op zg Leonardoscholen afdelingen voor begaafde leerlingen inrichten – uitdrukkelijk geen aparte scholen – waar gewerkt wordt in kleine groepen en waar leerlingen in eigen tempo werken met taal, rekenen en wiskunde. Apart of niet apart? Wèl natuurlijk, alleen druist dat in tegen de nog steeds heersende ‘samen op weg’ opvatting.
Hoe komt dat er juist nu behoefte is aan een dergelijk initiatief ? Je zou kunnen denken dat naarmate de hoofdstroom van het onderwijs meer gericht is op de middelmaat en de achterblijvers, de meer getalenteerde leerlingen vaker tekort gedaan wordt. Anders gezegd, voor de betere leerlingen zou een verhoging van het streefniveau in het onderwijs een zegen zijn. Wat nu gebeurt, met die Leonardoscholen, laat dat probleem onaangeroerd. En het apart zetten van begaafde leerlingen heeft ook zijn bezwaren. Veel van die kinderen, door anderen ‘nerds’ genoemd of ook wel gepest, hebben het erg moeilijk om psychisch evenwichtig op te groeien.
Cornelis Verhage
woordkeuze en andere misverstanden
Het gaat bij de keuze tussen samen en apart altijd om verschillende dingen. Samenwerken hoeft niet altijd samenwerken te zijn tussen geheel verschillende type leerlingen, je kunt ook heel goed samenwerken met min of meer gelijkgestemden. Eigenlijk is dat laatste overal in de maatschappij van toepassing. In voetbalelftallen en meermans roeiboten wordt altijd samengewerkt, net als in de fanfare of het concertgebouw orkest. Maar altijd zijn de deelnemers aan dat samenwerken uitgezocht met het ook op het gezamenlijke doel dat bereikt moet worden. Zou je een perfect synchroon roeiende acht met stuurman ook als een loch-step willen omschrijven?
Tegelijkertijd wordt de misleidende term “onderwijs op maat” gebruikt als je kinderen bij elkaar in de klas dumpt zonder enig zicht op een mogelijk gezamenlijk doen. Hoezo op maat?
Zelfstandige Gymnasia en leonardo-scholen
Het lijkt mij belangrijk dat de zelfstandige Gymnasia voortdurend de boodschap uitdragen dat bij hen iedere leerling die voldoende intelligent is, in voldoende mate bereid is om hard te studeren, gevoelig is voor de esthetiek van het abstracte en inziet dat het gebruik van abstracties het niveau en de universele toepasbaarheid van kennis verhoogd resp. vergroot en voor wie leven in een intellectuele ambiance een genoegen is, ongeacht zijn sociale afkomst, welkom is. Elke schijn dat het Gymnasium wil functioneren als school voor kinderen van een bepaalde sociale klasse moet vermeden worden. De zelfstandige Gymnasia moeten echter niet proberen te verhelen dat zij dragers van een cultuur zijn die vooral door mensen uit hogere sociale klassen geapprecieerd wordt.
De BEGAAFDE kinderen van de Leonardo-school? Een slip of thought? Premonition? Eén van de toelatingseisen voor de Leoanardo-afdeling van een basisschool was tot nog toe HOOGbegaafdheid. Een kind op of voorbij de 2σ-grens werd toegelaten. Een kind met een gemeten IQ van 130 wel en een kind met een IQ van 129 niet. Soms zusje wel en broertje niet. Het risico van IQ-verwatering is zeer groot. Zolang een hoogbegaafd kind op zijn afdeling is of zich tussen zijn barakgenoten bevind is het veilig voor nerd-haters. Kinderen uit laag sociaal milieu die op een leonardo-school zitten worden goed beschermd tegen de vooroordelen van gesocialiseerde onderwijzers. Het is echter de bedoeling dat de know-how van de hoogbegaafdenafdeling ter beschikking komt van de hele school. Mogelijk verdwijnen de Leonardo-scholen weer nadat de specialistische kennis overgedragen zou moeten zijn.
Seger Weehuizen
specialistische kennis op Leonardo scholen?
Je spreekt over het doorgeven van de specialistische kennis die op leonardo scholen aanwezig is en elders niet of in mindere mate.
Ik begrijp dat punt, maar wil waken voor begripsinflatie. Ik denk dat de voornaamste reden dat er Leonardo scholen zijn niet zozeer gelegen is in de noodzaak van specialistische kennis, maar eerder in het gebrek aan begrip van veel gewone onderwijzers voor de slimmere kinderen. Dat lijkt hetzelfde, maar is het niet. Als je bv voor onderwijzers een VWO diploma en een zwaardere HBO of universitaire opleiding zou eisen, dan geloof ik dat verreweg de meesten ruim voldoend bagage zullen hebben om met hoogbegaafde kinderen te werken. De leerkracht hoeft zelf niet hoogbegaafd te zijn en behoeft in mijn ogen ook geen speciale opleiding. Hij (zij) moet alleen veel vakkennis hebben en begrip hebben voor de achterliggende drijfveren van de vragen waar hoogbegaafde kinderen mee komen. Boerenverstand is dan genoeg. Plus een redelijke algemene ontwikkeling, en daar ontbreekt het tegenwoordig nog wel eens aan.
pro scola leonardona
Wat betreft de Leonardo-scholen heb ik in de eerste plaats vermeld wat zich uit eigen observatie bij mij opdrong. Zeer gemotiveerde onderwijzeressen die elke woensdagmiddag bijgeschoold worden voor het onderwijs aan hoogbegaafden en vaak daarover vergaderen. Ouders die verhuist zijn en/of dagelijks vele kilometers afleggen omdat ze eindelijk een school gevonden hebben waar hun hoogbegaafd kind zich happy voelt. Voor mijn eigen kleinkind vind ik ook de erkenning van hoogbegaafdheid belangrijk zodat ze niet beoordeeld wordt op haar sociale herkomst. De school verschaft haar veiligheid. Mijn twijfel aan de efficiency van moderne vormen van leren is daaraan ondergeschikt. Bedrijven en natuurgebieden bezoeken en daar verslagen over maken is altijd nog een stuk beter dan je op school vervelen omdat de leerstof veel te gemakkelijk is en veel te langzaam doorlopen wordt.
Ook in een grote klas met een hoogopgeleide, sociaal niet bevooroordeelde onderwijzer zal een hoogbegaafde leerling niet tot zijn recht komen zo lang zo’n klas samengesteld wordt vanuit het ideaal dat leerlingen van uiteenlopende IQ’s bij elkaar gezet moeten worden en ook kinderen met ernstige en veschillendsoortige gedagsproblemen daarin opgenomen moeten zijn.
Ik ben als de dood voor een geheime agenda van schoolbesturen. Het is wel degelijk de bedoeling dat de docenten van andere scholen die onder het schoolbestuur dat met de Leonardo-stichting samenwerkt ressorteren profiteren van de leerervaringen van de Leonardo-onderwijzers. Mijn vrees dat na een aantal jaren het schoolbestuur zou kunnen oordelen dat dat ondertussen in voldoende mate gebeurd is en dat daarom de Leonardo-school opgeheven kan worden komt daaruit voort.
Seger Weehuizen
pro Gymnasio
Hoe belangrijk ik ook de bestudering van klassieke talen door de leerlingen vind, Ik zie het Gymnasium toch in de eerste plaats als een gewenst VWO+ voor leergierige kinderen dat net zoals het vroegere Gymnasium t.o.v. de HBS een eigen programma en een eigen eindexamen zou moeten krijgen.
Seger Weehuizen