rendement en aansluiting

Onderstaand bericht is een bijdrage aan een draad met dezelfde titel gestart door Catilina.

Rendement en aansluiting
de Volkskrant 4-1-’00

NRC Handelsblad meldt op 23 december: ‘Van de studenten haakt jaarlijks eenderde af omdat zij slecht voorbereid zijn of niet voldoende gemotiveerd.’ Zelfverzekerd beweren de onderwijsvernieuwers dat de Tweede Fase hieraan een einde zal maken. Die zekerheid is overmoed; de belangrijkste invloeden op het rendement liggen immers geheel of ten dele buiten het bereik van het onderwijs. Zelfdiscipline, motivatie, intelligentie, sociaal-economisch milieu, tempobeurs en de vraag van de arbeidsmarkt bijvoorbeeld. Volgens de bedenkers van de Tweede Fase, het PMVO, is de uitval in het eerste jaar van het hoger onderwijs zelfs 40%. Nu begrijpt iemand die niet volslagen cijferblind en enigszins op de hoogte is, dat dit voortdurend in alle media opduikende percentage niet juist kan zijn. Na zes of zeven jaar bereikt immers gemiddeld 85% de eindstreep. Dit percentage is al vanaf de jaren vijftig het rendement van het hoger onderwijs als geheel.
Hoe groot is de uitval in de propedeuse dan wél? Voor de universiteiten geldt dat gemiddeld 15% vrij vroeg in het eerste jaar omzwaait naar een andere studie in het hoger onderwijs. Met deze omzwaaiers gaat het vervolgens in grote meerderheid goed. Daarmee vervult de propedeuse de oriënterende functie die haar wettelijk is opgedragen. Nog eens 15% staakt tijdens het eerste jaar de studie, zónder zich datzélfde cursusjaar elders in te schrijven. Dat scheelt een half jaar studiefinanciering. Zo goed als al deze studenten schrijven zich per 1 september opnieuw in. De canard van 40% uitval in het eerste jaar is waarschijnlijk ontstaan door alle omzwaaiers als stakers te tellen. Behalve deze 15% “stakers” is nog eens 15% procent aan het einde van het jaar meer dan een kwartaal achterop geraakt. Met 30% van de eerstejaars gaat het dus niet goed.
Wat zijn hiervan de oorzaken? Van de vertraagde studenten weten we eigenlijk niets. Maar van de 15% eerstejaars die staakten en zich in het eerste jaar niet elders inschreven, noemde eenderde slechte studieresultaten als belangrijkste oorzaak. Ook als deze in alle gevallen te wijten zijn aan een gebrek aan vaardigheden -dat is niet uitgezocht- dan nog gaat het slechts om 5% van de eerstejaars. Over de oorzaken van uitval en vertraging is dus niet veel bekend, wél dat een gebrek aan vaardigheid hieraan maar een kleine bijdrage levert. Daarom is de troefkaart van het studiehuis: meer vaardigheden, op zijn best een slag in de lucht.
Over een ander mogelijke oorzaak van uitval is meer bekend. Eindexamenpakketten kunnen te weinig of de verkeerde kennis bevatten: de befaamde pretpakketten. Naar de mening van de universitaire docenten bestaat een gebrek aan kennis echter niet of nauwelijks en kan het in voorkomende gevallen eenvoudig worden weggewerkt. Het zat met de vakinhoudelijke kennis en vaardigheden van de eerstejaars van veruit de meeste opleidingen tot dusver wel goed. Aan de nieuwe profielen is dan ook geen deugdelijke evaluatie van mogelijk bestaande tekorten voorafgegaan. Zowel de hoge uitval als die tekorten zijn aantoonbaar karikaturen van het traditionele onderwijs.
Willem Smit